علت آتش سوزی برج سلمان مشهد و برج joemla
- شناسه خبر: 17958
- تاریخ و زمان ارسال: 11 تیر 1396 ساعت 12:02
تهویه پنجره واقع در طبقه ۱۲ احتیاج به مداری متفاوت با تهویه های دیگر داشت.در زمان نصب محسوس نبوده لذا تهویه بدون توجه به این ضرورت نصب می شود و حریق از اینجا آغاز می شود وخیلی سریع گسترش می یابد.
آتش که از طبقه ای در شمال طبقه ۱۲ شروع شده بود در دو جهت پیشروی کرد.از کف و از سقف اتاق تا اینکه به راه پله رسیده و راه بالا را در پیش گرفت.آتش از این طریق فقط تا طبقه ۱۵ پیش رفت . چون در راه پله مواد سوختنی کم بوده است مسیر راه با دود و حرارت پر می شود و همین امکان فرار را محدود می سازد.همزمان آتش از بیرون ساختمان نیز گسترش یافت . طبقه ۱۳ در قسمت شمال ناتمام و خالی بوده ومواد سوختنی کمی در خود داشت.حرارت وشعله از طریق پنجره ها به طبقه ۱۴ سرایت کرد در حالی که آتش با به کام کشیدن سوختنی ها رو به بالا در حال حرکت بود و در جهت افقی طبقه ۱۴ پیشروی نمود و به قسمت جنوبی نیز سرایت کرد و در این قسمت هم از پنجره بیرون آمد و در اینجا آتش از دو طرف ساختمان رو به بالا زبانه کشید .ظرف کمتراز یک ساعت از شروع حریق آتش ۱۴ طبقه فوقانی ساختمان را در بر گرفته بود.در زمان بروز حریق ۶۰۰ نفر از کارکنان در ساختمان بودند.
محدودیت های عملیاتی
– در اوایل آتش سوزی حدود ۳۰۰ نفر از طریق آسانسور ساختمان را ترک کرده بودند.۴ آسانسورچی ساختمان فقط توانسته بودند چند بار بالا وپایین بروند چون دود وحرارت شدید مانع شده بود.
– برای آن گروه که گیر افتاده بودن ساختمان هیچ ایمنی برای عرضه نداشت.هیچ یک از سیستم های ایمنی در بنای ساختمان بکار نرفته بود.تنها راه پله موجود نه کافی و نه امن بود.برای تخلیه ساختمان در صورت بروز حریق هیچ پیش بینی نشده بود.عده ی زیادی با استفاده از راه پله به امید اینکه توسط هلیکوپتر نجات داده شوند خود را به بام رساندند.
– دو سال قبل ازاین واقعه در حریقی در یکی از ساختمان های بلند سائوپائولو ۳۰۰ نفر نجات یافته بودند.نجات این افراد از طریق هلی کوپتر میسر شده بود.کسانی که به بالای بام Joelma رفته بودن فکر می کردند ممکن است هلی کوپتر آنها را هم نجات دهد ولی این امداد عملی نشد.
– در بالای بام سطحی باز و وسیع برای فرود آمدن هلی کوپتر وجود نداشت و حتی اگر هم وجود داشت با وجود حرارت و دود غلیظ نزدیک شدن هلی کوپتر به ساختمان بسیار خطرناک بود.(شکل۵)این طریق نجات مدتی پس از فرونشستن آتش میسر است.از ۱۷۰ نفری که برای نجات به بام رفته بودندفقط ۸۱ نفر نجات یافتند .تمامی ۶۰ نفر بالای بام جنوبی را مرده یافتند.
[auth]
– در قسمت شمالی عده ای به زیر تایل های آبکش رفته بودند.تا از حرارت زیاد درامان باشند فقط آنها زنده ماندند.(شکل۵)
– عده ای در داخل ساختمان خود را به حمام رساندن تا در آب از حرارت مصون باشند ولی دود به حمام ها سرایت کرده وآنها راخفه کرد.عده ای خود را به نمای بیرونی ساختمان رسانده بودند تا هوای تازه استنشاق کرده و از گرما دور باشند.عده ای طبقه به طبقه پایین آمدند تا خود را به نردبان هوایی رساندند.ولی بیشتر این گروه در جای خود باقی ماندند تاآتش خاموش شد و بعد نجات یافتند. ۴۱ نفر از طریق نردبان نجات یافتند.
– خطرآتش برای آن دسته که گیر افتاده بودند از نظر جسمی و روحی خسته کننده بود.در نا امیدی از اینکه نجات خواهند یافت یا نه خود را پرت می کردند.(شکل۶)
شکل ۵ : نجات توسط هلی کوپتر از روی پشت بام وفقدان پد هلی کوپتر
– کسانی که در پایین بودند با اشاره می گفتند سرجای خود باشند.با نوشتن روی پارچه آنها را تشویق می کردند که آرام وخونسرد باشند.چون آتش خاموش شده است ولی باز می پریدند به امیدی که شاید نردبانی را بگیرند یا پس از سقوط زنده بمانند. ۴۰ نفر به این شکل مردند ۳۰ نفر از آنها بعد از اطفاء حریق مردند .
– پس از اینکه مقامات مسئول ساختمان را دقیق گشتن دریافتند که ۲۷۷ نفر مرده اند واین بزرگترین تلفات جانی در آتش سوزی ساختمان های بلند بوده است.
در ایالت متحده مقرراتی وجود دارد که از بروز چنین فجایعی پیشگیری می نمایند. گرچه خود ساختمان در مقابل آتش مقاوم بوده ولی سقف ها ،کف ها وپارتیشن ها قابلیت اشتعال داشته اند.تحت چنین شرایطی بروز آتش غیر قابل اجتناب بوده ولی آنچه مسلم است در صورت بروز آتش به سرعت گسترش می یافته است و هیچ چیز مانع پیشروی آن نمی شده ،سیستم آبپاش قطره ای[۱] وجود نداشته و طراحی برای جداسازی انجام نشده بود . اداره آتش نشانی در اطفاء به موقع آتش موفق نبوده چون دیر مطلع شده و آتش نیز به سرعت پیشروی کرده است. عامل دیگر فاصله آتش از زمین و ناتوانی در دسترسی به آن بوده است.سیستم ردیاب اتومات[۲] موجود نبوده است تا اداره آتش نشانی به موقع آگاه شود. مأمورین آتش شانی ۵ دقیقه پس از مطلع شدن به محل رسیده اند یعنی حدود ۲۰ دقیقه پس از آگاه شدن مردم رسیده اند.در همین فاصله کوتاه، راه پله وآسانسور ها بی مصرف شده بودند. حمله به آتش از خیابان محدود بود چون آتش به طبقه ۱۶ رسیده بود. در ساختمان های بلند جنبه های ایمنی باید رعایت شود.امکان تلفات جانی در چنین بناهایی بسیار زیاد است و با افزایش هر طبقه زیادتر می شود. برای ساکنین چنین ساختمانها فاصله بین مرگ و زندگی وجود دارد و اجرای صحیح مقررات موجود برای ایمنی در مقابل آتش سوزی.
اگر ساکنین راهی برای خروج از ساختمان یا جایی امن در داخل ساختمان نداشته باشند در دام آتش قرار دارند.اگر راهی برای جلوگیری از گسترش آتش برای مأمورین آتش نشانی وجود نداشته باشد ممکن است موقعیت از کنترل خارج گردد.
روز اول فوریه ۱۹۷۴ در سائوپائولو وضع چنین بود روزی که ۲۷۷ نفر جان خود را از دست دادند.
چالش های مشترک بین دو آتش سوزی بزرگ ساختمان Joelma سائوپائولو برزیل و برج سلمان مشهد
ساختمان های فوق هر دو از لحاظ نوع کاربری شباهت زیادی با یکدیگر دارند.ساختمان Joelma کاربری اداری دارد و ساختمان سلمان کاربری اداری و تجاری دارد و این نوع کاربری اهمیت موضوع را در هر دو سازه بیان می کند.تراکم جمعیت در هر دو ساختمان بسیار بالا می باشد و از این نظر حساسیت و ریسک آن فزون تر می شود.
موقعیت جغرافیایی هر دو سازه در یک مکان پر تردد شهری قرار دارد و ساعت وقوع آتش سوزی در هر دو ساختمان با بارترافیک شهری همراه بوده است که این معضل ، مسبب تأخیر در رسیدن نیروهای آتش نشانی بوده است.
تجمع بی دلیل و کنجکاوانه شهروندان در هر دو حادثه نیز یکی از دلایل تأخیر حضور نیروهای امدادی در حادثه بوده است.(شکل۷)
برای هر دو ساختمان در استفاده از تجهیزات مرغوب و بازدید ، بررسی نواقص و رفع آنها و همچنین آموزش های اطفاء حریق به پرسنل سهل انگاری شده است.
شکل ۷ : تجمع غیر ضروری مردم در حوادث که موجب ایجاد ترافیک و حتی بروز حادثه ثانویه برای تماشاچیان می باشد.
کارآمدی تجهیزات نوین در آتش سوزی
با توجه به فاصله زمانی آتش سوزی ساختمان Joelma در سال ۱۹۷۴ و آتش سوزی برج سلمان در سال ۲۰۱۶ که حدود ۴۲ سال می باشد سازمان های آتش نشانی ، ادارات مربوط به ساخت و ساز ، شرکت های تولید کننده تجهیزات ایمنی و آتش نشانی و… در دنیا با نشأت گیری از آتش سوزی های مشابه ساختمان Joelma تمهیدات و پیشرفت هایی را در راستای تدوین استانداردهای متناسب با نوع مصالح و مقاومت آنها ، تجهیزات و امکانات ساختمان ها به منظور بالا بردن استحکام سازه و پیشگیری از وقوع آتش سوزی را داشته اند و همچنین ورود تکنولوژی های نوین در بحث ساخت وساز توسط تولید کننده های تجهیزات ساختمانی و بهره گیری از ساخت تجهیزات عملیاتی اطفاء حریق و نجات متناسب با شرایط محیطی توسط تولید کننده های تجهیزات ایمنی و آتشنشانی بسیار اثربخش بوده است که در ذیل به چند مورد از وجود تجهیزات ، امکانات و مقرراتی که در آتش سوزی برج سلمان لحاظ و مورد استفاده قرار گرفته بود اشاره شده است:
– وجود سیستم های اعلام و اطفاء حریق
– وجود سیستم رایزر خشک[۱] در برج سلمان که به منظور عملیات از داخل برج بسیار کارآمد و مؤثر بود و عملیات اطفاء حریق را برای آتش نشانان آسان کرده بود.(شکل۸)
– وجود چند سرویس پله دور از هم و چند درب خروج به منظور خروج اضطراری در زمان وقوع آتش سوزی و تخلیه سریع جمعیت بالای افراد بازدید کننده در قمست تجاری بسیار مؤثر بود.
– استفاده از نردبان های هیدرولیک خودرویی و پلت فرم هایی که قابلیت عملیات اطفاء در ارتفاعات بالا را دارند توسط سازمان آتش نشانی مشهد که مجهز است به تجهیزات مدرن روز دنیا و همچنین مدیریت عملیات منسجم و استفاده از اصول کلی نجات و اطفاء حریق در ساختمان های مرتفع که نتیجه آن امدادرسانی به موقع و جلوگیری از وقوع حادثه ای دلخراش همچون ساختمان Joelma بود که ۲۷۷ نفر جان خود را از دست دادند در صورتی که آتش سوزی برج سلمان مشهد بدون هیچگونه آسیب جدی به شهروندان و آتش نشانان که فقط مصدومیت چند شهروند وآتش نشان را به همراه داشت و آن هم به سرعت مداوا شدند پایان یافت.
– وجود تجهیزات پیشرفته و مدرن در سازمان های آتش نشانی و امدادی خود می تواند سرعت امداد رسانی را بسیار افزایش داده و از وخیم شدن شرایط جلوگیری کند.
تأثیر تدوین آیین نامه ها و استاندارد ها و رعایت آنها توسط مالکین و نظارت توسط متخصصین
مهمترین عواملی که می تواند منجر به کاهش حوادثی همچون آتش سوزی های فوق گردد تدوین استانداردهای بومی متناسب با شرایط اقلیمی و محیطی کشور است و از همه مهمتر اجرای دقیق آنها توسط ادارات و سازمان های مربوطه است.
پیشگیری ، نظارت و آموزش ، ارکانی هستند که اگر جدی گرفته شوند می توانند بطور قابل توجهی حوادث را کاهش دهند.نظارت در اجرای صحیح مفاد آیین نامه ها در هنگام اجرای بنا توسط ناظرین و توجیه مالکین از وقوع حوادثی ناگوار در مقابل سهل انگاری در انتخاب مصالح و اجرای قوانین ساخت و ساز و همچنین آموزش های مربوط به ایمنی در حین ساخت به مالکین ، پرسنل ، مهندسین و… و بعد از تکمیل سازه ، ارائه آموزش ادواری به ساکنین و متصرفین ساختمان ها و تشکیل تیم های بحران در برج ها می تواند در کاهش بروز حوادث ناگوار بسیار مؤثر باشد.
فرهنگ ایمنی نیز حلقه ایست مفقود در جامعه امروزی ما که خود نیز معضل سقیلی است و باید زیرساخت آن فراهم و ترویج آن الزام شود.
نتیجه گیری
بررسی آتش سوزی برج سلمان مشهد و آتش سوزی ساختمان ۲۵ طبقه Joelma در سائوپائولو برزیل نشان داد که با گذشت زمان هموار حوادث مشابهی وجود دارد و می تواند سرمایه های ملی یک کشور را از بین برده و خانواده هایی را داغدار کند.برخی از اشتباهات را فرصت اصلاح نیست و اولین اشتباه می تواند آخرین اشتباه باشد که در مقوله ایمنی و آتش کاملا صدق می کند.ساختن ، سالها زمان می برد اما سوختن کمتر از چند ساعت و حتی چند دقیقه صورت می پذیرد و این امری است اجتناب ناپذیر که در تحلیل فوق شفاف گردید.بررسی که صورت گرفت نشان داد تکنولوژی و استفاده از امکانات و تجهیزات روز ، رعایت قوانین و مقرارت ، استفاده از اصول عملیاتی مدرن و استاندارد در آتش نشانی ، نظارت در ساخت و ساز ، مدیریت شهری ، مصالح ساختمانی ، خطای انسانی و… هر کدام به چه اندازه می تواند در کاهش حوادث مؤثر باشد.
مراجع
[۱] بررسی های انجام شده توسط مدیران سازمان آتش نشانی مشهد که در محل حادثه حضور داشتند، ۱۳۹۵٫
[۲] مدارک و مستندات بازدید های صورت گرفته قبل و بعد از وقوع آتش سوزی .
[۳] گزارش سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور مبنی بر بازدید و بررسی حادثه آتش سوزی و عملکرد سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی مشهد توسط تیم های کارشناسی اعزامی از چند آتش نشانی کشور ، ۱۳۹۵ .
[۴] Commentary on National Building Code (Part 4)-Fire and Life Safety by Fire Adviser, Govt. Of India{Reta.} Cochin
[۵] Fire Safety In Buildings-Published in August 2002 by the Building Safety Unit Tasmania Fire Service
[۶] Code of Practice for Fire Safety in Buildings 2011-Buildings Department
[۷] High-rise Apartment & Condominium Safety 2016
[۸] www.nfpa.org/education
[۹] https://en.m.wikipedia.org/wiki/Joelma-fire
[۱۰] www.seanmunger.com
[۱۱] Fire Protective Design-Tboake.com-The Joelma Building in 1974 Sao Paulo
[/auth]