بحران

مقدمه

در کتب لغت بحران به معنی آشفتگی، تغییر حالت و دگرگونی ناگهانی و غیر منتظره آمده است و بحرانی منسوب به بحران به معنای همان آشفتگی ، تغییر حالت و دگرگونی ناگهانی و غیر منتظره بخش یا قسمتی از کشور، شهر، ناحیه و یا محله و حتی افراد می‏باشد. بدیهی است از دیرباز انسان‏ها مفهوم و تعریف ویژه و خلاصه‏شده‏ای برای این لغت در ذهن خود پرورش و تکمیل نموده‏اند بطوریکه همزمان با طرح این لغت فوراَ در یاد و ذهن افراد با هر دانش و تجربه‏ای تعریفی هرچند ناقص و کوتاه تداعی و مطرح می‏گردد و اصولاً هرکس بنابر سطح دانش ، معلومات و تجربیات خویش تعاریف گوناگون از این لغت یعنی (( بحران )) ارائه می‏کند و چنانچه تعاریف و دیدگاه‏ها و برداشتهای افراد را بررسی و ارزیابی کنیم خوشبختانه به یک تعریف جامع ، کامل و قابل درک دست می‏یابیم که نقاط برجسته و مشترک در آنها مفاهیم وجود دارد و به آسانی قابل درک و توضیح می‏باشد .

با توجه به مقدمه فوق چنانچه بخواهیم به یک تعریف جامع و کامل و قابل درک از مفهوم لغت (( بحران )) و (( بحرانی )) برسیم بهتر است اعلام کنبم اصولاً هرگونه دگرگونی و تغییرات غیر مترقبه و غیر منتظره که زندگی فردی و اجتماعی فرد ، گروه و جماعتی از انسانها را ست خوش تحولات و تغییرات نموده و از رهگذر زندگی طبیعی و روز مره انسانها را از مسیر عادی و طبیعی خود خارج نماید بحران می‏نامند که این بحرانها عموماً یا فرد یاست یا اجتماعی و این دگرگونی‏ها و تحولات کمی و کیفی فردی و اجتماعی اغلب همراه با ضرر و زیان و خسارت توام می‏باشد .

 

تاریخچه بحران

انسان از بدو خلقت و زندگی کاملاً بدوی  ، ابتدائی ، طبیعی و همزمان با پیدایش و وقوع پدیده‏های طبیعی ، بلایا و حوادث روزمره و به منظور مقابله ، مهار و کنترل اینگونه بحرانها و حوادث و در نهایت جلوگیری از خسارت مادی و جسمانی از همان آغاز خلقت و  شروع زندگی در فکر چاره جوئی برای کنترل  مهار و برخورد با بحرانها را داشته و معمولا در آن مقاطع اغلب بحرانها طبیعی بوده است وهمزمان با پیدایش اولین بحران انسان اولیه از خود واکنش نشان داده و بنا بر فطرت و خصوصیات خود و حفظ جان و مال و ناموس و امکانات خود اقدامات لازم انجام داده  است . زیرا زا برجسته ترین خصوصیات انسانها که از سوی خالق دانا در فطرت بشر به ودیعه گذاشته شده همان حفظ ذات می‏باشد و از این رو انسانهای اولیه که در مرحله غار نشینی و زندگی کاملاً طبیعی و بدوی و ابتدائی قرار داشته اند به منظور حفظ و صیانت از خود و خانواده و امکاناتی با بحرانهای اولیه همانند سیل ، حملات حیوانات ، زلزله ، رعد و برق و … مقابله نمایند .

از این رو باگذشت زمان و تغییر مراحل زندگی بشر و کسب تجربیات و پیشرفت و ترقی و گذر از زندگی فردی به زندگی اجتماعی و طی مراحل غارنشینی و زندگی اجتماعی و قبیله و ایل و درنهایت زندگی روستایی و کشاورزی این تفکر و اندیشه رشد چشمگیری نموده و سپس به مرحله شهرنشینی و تبادل افکار و آراء و نظرات نائل و در این مقاطع انسان برای بحران و کنترل و مهار بحران در اندیشه بوده و حالت تدافعی انسان از مرحله فردی به جمعی رسیده است و حاصل اینهمه تجربیات نسل به نسل از طرق مختلف به انسان امروزی رسیده و مرحله صنعتی و شهرنشینی را هم طی نمود .

 

 

 

و امروز به مرحله فوق صنعتی و در عصر ارتباطات و تکنولوژی مدرن و بقولی دهکده جهانی بسر می‏بریم و به موازات زندگی اجتماعی و شهرنشینی و پیشرفت ، ترقی و کسب مهارت و استفاده اصولی از تجربیات گران‏سنگ پیشینیان و گذشتگان به مرحله‏ای از شعور جمعی رسیده‏ایم که می‏توانیم و بایستی خردمندانه و حکیمانه با بحران‏ها مقابله نمائیم .

ازهمان ابتدا که انسان زندگی جمعی را به مصلحت خویش تشخیص داد و با وقوع بحران‏های طبیعی و غیرطبیعی پیش‏آمده توانست نحوه مقابله ، کنترل و مهار بحران‏ها را بخوبی شناخته و اجراء نماید و همزمان با شروع زندگی اجتماعی و به موازات پیشرفت و تجربه و دانش اولین هسته‏های مدیریت بحران در شهرها و روستاها عملاً شروع بکار نمودند، بطوریکه هم‏اکنون در اغلب شهرهای کوچک و بزرگ جهان واحدها و ستادهایی در دل بالاترین سازمان‏های خدمات شهری یعنی شهرداری‏ها تشکیل و شروع به فعالیت می‏نماید . در کشور ما نیز از زمان‏های گذشته ستادهایی تحت‏عنوان مقابله با بلایای طبیعی و ستاد بحران و ستاد پیشگیری و مهار و کنترل حوادث غیرمترقبه زیرنظر وزارت کشور تأسیس و شروع بکار نمود و در این مدت منشأ خدمات برجسته‏ و کمک به هموطنان آسیب‏دیده شده است و از  این رهگذر و با پشت‏سر گذاشتن بحران‏های گوناگون و مهار و کنترل آنها خوشبختانه تجربیات ارزشمندی کسب و به منظور مقابله هرچه بهتر با اینگونه پدیده‏ها برنامه‏های منظم و مطالعه‏شده‏ای را تدوین و همچنین جهت کسب آمادگی‏های لازم دستورالعمل‏های تهیه‏شده را انتشار و درکنار مطالعه و آموزش ، لازم است اردوهای آموزشی و تمرینات جدی دنبال شود و از این رو لازم و ضروری است در مجموعه اداری و عملیاتی و مطالعاتی یکی از بزرگترین سازمان‏های خدمات‏رسانی شهری شهرهای بزرگی همچون تهران، شهرداری تهران فعالانه در این زمینه برخورد نماید و خوشبختانه به موازات پیشرفت‏های گوناگون در امر خدمات‏رسانی و تغییرات جدی و عمده‏ای که در چندسال اخیر در شرکت‏های صنعتی شاهد بودیم .

بحران‏ها اگرچه در عصر کنونی و همزمان با توسعه و پیشرفت جوامع بشری اَشکال مختلفی به خود گرفته و بحران‏های گوناگون، خود را بر بشر به ظاهر متمدن و باهوش که سال‏هاست طبیعت را مسخر خود نموده، نشان داده و می‏دهد . این بحران‏ها اغلب اجتماعی هستند و درقالب بحران‏های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی، هسته‏ای و … خودنمایی می‏کنند و انسان امروز به موازات پیشرفت‏های صنعتی و تکنولوژی متأسفانه خواسته و ناخواسته طبیعت و محیط‏زیست را آلوده و نظم حاکم بر آن را اغلب بهم‏زده و در عمل می‏بینیم که خود نیز گرفتار شده‏است . در یک کلام هرچه انسان پیشرفت کرده و به همان نسبت هم بحران‏های گوناگون و عدیده بر انسان امروزی بیشتر غالب شده‏است و به منظور کاهش اثرات مخرب این بحران‏ها آنهم در شهرهای بزرگ و پرجمعیت آشنایی با دستورالعمل‏های ایمنی و حفاظتی و کنترل و مهار بحران‏ها امری ضروری و اجتناب‏ناپذیر می‏باشد تا انشاأ… در درجه اول بحران‏ها در نطفه خفه و مهار گردیده خصوصاَ بحران‏های غیرطبیعی و در درجه بعدی درصورت وقوع بحران‏های طبیعی که اغلب لازمه زندگی بشر می‏باشند با اجرای اقدامات اصولی با حداقل خسارات مالی و جانی مواجه شویم .

 

انواع بحران‏ها

معمولاً بحران‏ها اغلب بدنبال خود حوادث ، بلایا و خسارات خواسته و یا ناخواسته‏ای را بدنبال دارند که به دو دسته مهم تقسیم می‏شوند:

بحران‏های طبیعی

بحران‏های غیرطبیعی

بدیهی است کلیه بحران‏هایی که در طول تاریخ متوجه انسان شده ، به مشکلی در قالب یکی از این دو بحران شکل‏گرفته و می‏گیرد که اختصاراً به تعریف آنها می‏پردازیم .‏

بحران‏های طبیعی

به آن دسته از بحران‏ها، حوادث، تحولات و تغییراتی که بطور مستقیم و یا غیرمستقیم انسان نقشی در ایجاد، شکل‏گیری و وقوع آن ندارند ، بحران‏های طبیعی اطلاق می‏گردد . بشر کنونی با آنهمه دانش، علم، تجربه و بکارگیری پیشرفته‏ترین دستگاه‏ها و تجهیزات مدرن هنوز موفق به شناخت کامل و دقیق زمان وقوع اغلب آنها نگردیده و این امر متأسفانه همه‏ساله بیشترین خسارات و تلفات انسانی به بار می‏آورد .

  اهم بحران‏ها و حوادث طبیعی عبارتنداز:

– زلـزله .

– سیـل .

– رانش زمین .

– آتش‏فشان .

– رعد و برق، صاعقه .

– کاهش یا کمبود طبیعی موادغذایی ناشی از قحطی‏ها .

– حملات تهاجمی برخی حیوانات بصورت گروهی .

– بروز اپیدمی بیماری‏های واگیردار .

و ………..

بحران‏های غیرطبیعی

به آن دسته از بحران‏ها، حوادث، تحولات و تغییراتی که به نحوی بطور مستقیم یا غیرمستقیم انسان در شروع، ایجاد، گسترش و یا وقوع آنها نقش و سهم هرچند اندک داشته‏باشند، بحران‏های غیرطبیعی گفته‏ می‏شود که متأسفانه در دهه‏های اخیر این نوع بحران‏ها در اغلب نقاطی که انسان‏ها حضور دارند گسترش یافته‏است .

اهم بحران‏های غیرطبیعی عبارتنداز:

– آتش‏سوزی .

– انفجارات و خرابکاری‏ها .

– تظاهرات، اغتشاشات، انقلاب‏های مردمی، کودتاها، اعتصابات کارگری و صنفی و …

– نزاع‏ها و درگیری‏های محلی، قومی، مذهبی، ورزشی و …

– تخریب پل‏ها، تونل‏ها و …

– جنگ ، بمباران و …

– کمبود مایحتاج وکالاهای اساسی .

– انفجار تأسیسات هسته‏ای نزدیک شهرها .

– انفجار کارخانجات تولید سلاح‏های کشتارجمعی و خطرناک .

– گروگان‏گیری ، هواپیماربایی ، ترور .

– قطع طولانی شبکه‏های آب، برق، گاز و سایرامکانات و خدمات شهری .

و …

 

درجه بندی واهمیت بحران‏ها

بحران‏های طبیعی و یا غیرطبیعی از هرنوع که باشند به نسبت تخریب و خساراتی که به تأسیسات شهری و اماکن و ازهمه مهم‏تر ضایعات و تلفات انسانی که این بحران‏ها بدنبال خود دارند و همچنین طرح‏ها و برنامه‏های مقابله، کنترل، مهار و جلوگیری از گسترش خسارات مالی و جانی به چند دسته تقسیم می‏شوند .

بدیهی است مدیریت بحران هر شرکت یا کارخانجات بزرگ و کوچک بایستی به تناسب محل جغرافیائی، شرایط اقلیمی و پراکندگی کارکنان، کلیه عوامل طبیعی و غیرطبیعی که منشأ وقوع بحران و یا عامل گسترش آن به سایر نقاط گردیده را بخوبی شناسایی و برای هر یک از بحران‏های ذکرشده طرح‏هایی تهیه و ضمن آموزش و تمرین نیروها، امکانات خاص هر بحران را آماده داشته‏باشند .

به‏عنوان مثال کارخانجاتی که روی گسل‏های لرزه‏خیز زمین‏شناسی قرارگرفته‏اند، حتماَ باید طرح‏های لازم به منظور مقابله با این بحران‏ها را آماده داشته‏باشند، کارخانجات تولید مهمات، مواد انفجاری، مواد شیمیایی، فرآورده‏های خاص و … طرح‏های مقابله با انفجار و خرابکاری را فراهم ببینند، کارخانجات نزدیک به تأسیسات و نیروگاه‏های انرژی خصوصاً هسته‏ای برای مقابله با تشعشعات احتمالی رادیواکتیو و حتی کارخانجات مجاور باغ‏وحش‏ها طرح مقابله با فرار حیوانات خطرناک را داشته‏باشند و مجموعاً همه شرکت‏ها می‏بایست طرح‏هایی مربوط به تظاهرات، راه‏بندان‏ها، و اعتراضات کارگری را برای مقابله با موارد اینچنینی مدنظر قرار دهند .

 

آن دسته از مدیران ستاد بحران موفق هستند که قبل از وقوع هر بحرانی طرح مقابله با آن را از قبیل تهیه و کلیه نکات ایمنی را رعایت و حتی تمرینات و آموزشهای لازم را در محدوده و حوزه استحفاظی خود اجراء کرده باشند. تجربه نشان داده که مدیرانی موفق بوده‏اند که قبلاً تدابیر لازم را بدرستی اندیشیده و ابزار ، نیرو و تجهیزات لازم را آماده کرده باشند.

         همانطور که در اشاره شد بحران‏ها از حیث میزان تلفات و خسارات و گسترش و نفوذ به اماکن و محل‏های پرجمعیت و تأسیسات مهم صنعتی به چهار دسته به شرح ذیل تقسیم می‏شوند:

– بحران‏های مهـم

– بحران‏های خیلی‏مهم

– بحران‏های حسـاس

– بحران‏های حیــاتی

 

باشناخت نوع و حساسیت هر یک از بحران‏ها، مدیریت بحران نواحی، مناطق شهری و حتی کشوری هر چه سریعتر بایستی تشکیل و با اتخاذ برنامه‏های مدون و از قبل پیش‏بینی و درجه و حساسیت هر یک از بحران‏ها اقدامات لازم معمول تا بحران مربوطه هرچه سریع‏تر کنترل و مهار گردیده و خسارات مالی و جانی به حداقل ممکن برسد .

 

– بحران‏های ‏مهـم

به آن دسته از بحران‏ها اطلاق می‏شود که درصورت بروز ، حداکثر بخشی از یک ناحیه شامل یک یا چند محله از مناطق شهری و یا یک یا چند کارخانه مجاور را دستخوش خسارات مالی و جانی ولی بسیار محدود و ناچیز می‏نماید. مانند: حریق مناطق جنگلی، انفجار در یک کارخانه و یا بروز آتش‏سوزی در یک انبار و …

 

– بحران‏های خیلی‏مهـم

به آن دسته از بحران‏هایی اطلاق می‏شود که درصورت بروز ، یک منطقه شهری و چند ناحیه از یک منطقه را در برگرفته و خسارات مالی و جانی بیشتری وارد و باصرف هزینه، نیروی‏انسانی و تجهیزات، قسمتی از خسارات آن جبران می‏شود. در این نوع بحران‏ یک منطقه شهری به‏تنهایی قادر به کنترل و مهار وضعیت‏ نیست و می‏بایست فوراً از دیگر مناطق به ستاد مدیریت بحران درگیر در صحنه کمک‏های لازم اعزام گردد. مانند: وقوع سیل .

 

– بحران‏های حسـاس

به آن دسته از بحران‏هایی اطلاق می‏شود که درصورت بروز ، چندین منطقه از یک شهر دچار آسیب‏های جدی گردیده و بدلیل وقوع تلفات، خسارات مالی و جانی گسترده، مدیریت بحران شهر موضف به دخالت می‏باشد. در این نوع بحران ضمن آنکه باصرف هزینه‏های فراوان و بکارگیری تجهیزات، وسائل و نیروهای انسانی فراوان فقط قسمتی از خسارات وارده جبران می‏شود بدلیل گستردگی بحران و مشکلات و پیامدهای متعلقه، هزینه زیاد و زمانی طولانی صرف بازسازی و احیاء مجدد می‏گردد. در این نوع بحران‏ها علاوه براینکه لازم است از برخی مناطق داخلی شهر که دچار بحران نشده‏اند کمک‏های انسانی، تجهیزات، مایحتاج و لوازم ضروری به محل بحران‏زده اعزام شود ، بعضاً لازم

 

می‏شود به‏منظور کنترل و مهار تبعات بحران از شهرها و استان‏های همجوار نیز کمک‏های موردنیاز اعزام شود. مانند: بروز انفجار و یا حریق گسترده در یکی از شرکت‏های بزرگ شیمیایی، دارویی و … ، وقوع انفجارات و آتش‏سوزی بزرگ در شهرک‏های صنعتی ، بحران کمبود آب در سطح شهر و قطعی آن در برخی شهرهای گرمسیری و خشک و یا مثلاً بروز زلزله در شهرهای منجیل و رودبار در تابستان ۱۳۶۹ .

 

– بحران‏های حیـاتی

در این دسته از بحران‏ها که متأسفانه خطرناک‏ترین و پرتلفات‏ترین بحران‏هاست، ضمن وارد‏آمدن تلفات انسانی و خسارات مالی گسترده، بحران در حداقل زمان به کل مجموعه یک شهر، تأسیسات عمده و مردم خسارات وارد نموده و جبران خسارات آن نیاز به چندین سال تلاش پیگیر دارد. این نوع بحران اغلب کل مجموعه یک کشور را دربر می‏گیرد و بدلیل آنکه کنترل و مهار آن در زمان کوتاه امکان‏پذیر نیست، می‏بایست مدیریت بحران کشور هدایت امور را بعهده گرفته و از کلیه امکانات، تجهیزات و نیروها حداکثر استفاده را بنماید.

اینک باتوجه به مراتب فوق لزوم تأسیس، شروع بکار و فعالیت مدیریت بحران نواحی، مناطق شهری، کارخانجات، استانی و کشوری امری بسیار ضروری و اجتناب‏ناپذیر می‏باشد. از آنجا که در شهر بزرگی همچون تهران با مساحتی حدود ۷۵۰ کیلومترمربع و جمعیتی بالغ بر ۱۴میلیون نفر که به لحاظ وفور و تنوع کارخانجات دارای خطرپذیری بالا و همجواری بسیاری از آنها با مراکز مسکونی هر لحظه بخشی از آن با یکی از بحران‏ها مواجه می‏گردد، ضرورتاً می‏بایست ستادهای مدیریت بحران هریک از حوزه‏ها، مناطق و کارخانجات ضمن بهره‏گیری از الگوهای رایج در سطح جهان و استفاده از تجربیات ارزشمند آندسته از کشورهائی‏که در زمینه مهار و کنترل بحران‏ها خصوصاً بحران‏های طبیعی تبحر کافی بدست‏آورده‏اند، از اندوخته‏های مدیران، مسئولین و همچنین نوابغ حاضر استفاده و نسبت به الزام کلیه کارکنان به فراگیری اصول و مبانی حیاتی مقابله با بحران‏ها اقدام عاجل نمایند.

بدیهی است ستاد مدیریت بحران کشور که بصورت کلان موضوع را مدّنظر قرار دارد، با تشکیل سمینارها، اردوها و برنامه‏های گوناگون از تجربیات عملی و موفق ستادهای نواحی، کارخانجات و شهری تقدیر و برای استفاده سایر ستادها حداکثر استفاده را می‏نماید. ضمن آنکه اقدامات مؤثر و چشمگیر ستادهای موفق را چاپ و منتشر می‏کند.

عمده فعالیت ستادهای بحران در بخش‏های مختلف در قالب چهار کمیته می‏باشد که هریک از آنها وظایف و مسئولیت‏های ویژه‏ای داشته و ضمن هماهنگی و ارائه گزارشات هفتگی، ماهیانه، فصلی و سالیانه به مدیریت بحران می‏توانند درجهت بالابردن توان عملیاتی خود فعالانه تلاش نمایند. ضمناً این کمیته‏های چهارگانه بدرستی هسته اصلی و محرک ستاد مدیریت بحران هریک از نواحی، مناطق و … هستند.

کمیته‏های چهارگانه مدیریت بحران نواحی ، مناطق ،شهر ، استان ، کشور به شرح ذیل میباشند.

۱ـکمیته پیشگیری از هرگونه بحران

۲-کمیته آمادگی برای مقابله با هرگونه بحران

۳ـکمیته مقابله درحین بحران

۴ـکمیته بازسازی بعد از  بحران

 

 

چنانچه اعضای کمیته‏های چهارگانه ضمن برخورداری از دانش و تجربه عملی و لازم و باهماهنگی و انسجام بین سایر کمیته‏ها و برنامه‏ریزی دقیق واجرای مصوبات نهایت کوشش و مساعدت را نموده و نظارت و کنترل دقیق بر نتایج حاصله نیز توأم باشد . بدرستی ستاد مدیریت بحران نواحی، مناطق، شهری، استانی و حوادث در هر درجه‏ای ضایعات و خسارات وارده به حداقل خواهد رسید.

این نکته واضح و آشکار است که چنانچه تجهیزات و لوازم و ابزارکار و همچنین نیروی انسانی باتجربه و متعهد و دلسوز از هرجهت آماده باشد و اجرای برنامه‏ها و مصوبات کمیته‏ها دقیق و اصولی بوده‏باشد. بدرستی حتی بحرانهای طبیعی بسیار خطرناک همچون زلزله و سیل و … که معمولاً انسان‏ها نقش و تأثیری در شروع و ایجاد آن ندارند، براحتی تحت‏کنترل و مهار قرار گرفته و حتی بعد از وقوع حادثه و بحران طبیعی با مقابله جدی و بازاسزی منطقی خسارات و تلفات و مصدومین به حداقل می‏رسند.

معمولاً ستادهای مدیریت بحران در هر رده و بخشی از جمله : نواحی، مناطق، شهری و … با کمک ابزارهای منطقی و اصولی و متناسب با حوادث و بحران‏های گوناگون که دراختیار دارند و این ابزارها دراختیار کمیته‏های چهارگانه فوق‏الذکر می‏باشند، براحتی می‏توانند در درجه اول تمام بحران‏های غیرطبیعی را بخوبی کنترل و مهار نموده و حتی بحران‏های طبیعی را با روش‏های منطقی به کنترل خود درآورند تا آسیب‏ها و صدمات به حداقل خود برسند. به‎عنوان مثال در کشورهائی که از نظر جغرافیائی و شرایط اقلیمی با بحران‏های طبیعی و حوادثی همانند: زلزله، آتش‏فشان و یا سیل بیش از حد معمول مواجه هستند همانند کشور ژاپن که روی گسل زلزله قراردارند ، با استفاده از تجربیات تلخ گذشته و دانش و تکنولوژی پیشرفته روز و با برنامه‏ریزی‏های اصولی و دقیق و اجرای مصوبات و دستورالعمل‎های ایمنی خصوصاً ایمن‏سازی ساختمان‏ها و تأسیسات صنعتی خوشبختانه به مرحله از رشد و پیشرفت و ترقی رسیده‏اند که حتی زلزله‏هایی با قدرت بسیاربالا آسیب‏ها و خسارات بسیار جزئی و ناچیز می‏باشد و این درحالی است که چنین زلزله‏هایی با شدت بسیار کمتر در کشورهای عقب‏مانده و یا درحال توسعه به‏عنوان فاجعه ملی و انسانی تلقی و متأسفانه جان هزاران نفر انسان بی‏گناه به علت عدم شناخت بحران و برخورد اصولی ستادهای بحران و عدم توجه به دستورالعمل‏های ایمنی از بین رفته و خسارات مالی فراوانی به تأسیسات زیربنایی و ساختمان‏ها و منازل وارد می‏شود و این امر نشان‏ می‏دهد که انسان‏ها و جوامع انسانی چنانچه به دقت برنامه‏ریزی نموده و از لوازم و تجهیزات مناسب برخوردار بوده و دستورالعمل‎های ایمنی و حفاظتی را بخوبی اجراء نمایند بحران‏ها و حوادث بخوبی قابل کنترل و مهار هستند .

 

– کمیته پیشگیری

یک اصطلاح رایج در جامعه پزشکی و درمانی معروف است که اغلب صاحب‎نظران امر بهداشت و درمان مطرح می‏کنند و آن اینکه رعایت بهداشت برای انسان و جوامع انسانی به‏مراتب راحت‏تر و کم‏هزینه‏تر از درمان می‏باشد و چنانچه جوامع انسانی بهداشت و دستورالعمل‏های بهداشتی را رعایت نموده و به نکات مذکور دقت و پایبند باشند در درجه اول دچار بیماری نخواهند شد و بر فرض اینکه علیرغم رعایت این نکات بازهم دچار بیماری شوند شدت بیماری حاصله چندان خطرناک نیست و در یک کلام هزینه‏های بهداشتی در اغلب جوامع به‏مراتب کمتر از هزینه‏های درمان می‎باشد و اگرچه بیماری‏ها هم می‏توانند جزء بحران‏ها محسوب شوند ولی از این نکته بدرستی در می‏یابیم چنانچه

 

جوامع انسانی به دستورالعمل‎های ایمنی و آموزش‏ها و تمرینات مربوط به بحران‏ها دقت و توجه نموده و موارد و نکات ایمنی را رعایت نمایند اولاً حوادث و بحران‏ها کمتر حادث می‏گردند و ثانیاً چنانچه علیرغم نکات ایمنی و همه برنامه‏ها بازهم حادثه و بحرانی حادث گردد همانند: بحران‏های طبیعی با حداقل هزینه و خسارات و تلفات و در زمان اندک بحران کنترل و مهار خواهدشد.

اصولاً یک مسئول خوب کمیته پیشگیری از بحران‏ها فردی است که کلیه بحران‏های طبیعی و غیرطبیعی احتمالی که در حوزه استحفاظی و مسئولیت خود پیش‏بینی نموده و آنها را بخوبی شناخته و ضمن اینکه زمینه‏ها و عوامل و جریاناتی که منجر به بروز حوادث و بحران و گسترش احتمالی آن به نقاط همجوار وجود دارد را شناسایی و با اقدامات اصولی و بجا ترتیبی اتخاذ نماید که زمینه وعوامل وجریاناتی که منجر به بروز حوادث وبحران وگسترش احتمالی آن به نقاط همجوار وجود دارد را شناسایی وبا اقدامات اصولی و بجا ترتیبی اتخاذ نماید که زمینه و عوامل بروز بحران به حداقل برسد ضمن اینکه برای کاهش خسارات و مشکلات ناشی از بروز بحرانها با هماهنگی سایر کمیته های چهار گانه اقدامات عملی معمول دارد.بدیهی است نظارت وکنترل بر دستورالعملهای ایمنی حفاظتی و امنیتی میتواند در کاهش بروز بحران بسیار موثر ومفید واقع شود.

 

اعم وظایف کمیته پیشگیری بشرح ذیل میباشد

۱-شناخت وارزیابی کلیه بحرانهای قابل احتمال در حوزه استحفاظی و جغرافیایی تحت مسئولیت.

۲-تهیه دستور الملهای مقابله با بحرانها به منظور کاهش و یا از بین بردن زمینه های بروز بحران وحوادث.

۳-تهیه طرحهای جداگانه برای هر یک از بحرانهای قابل احتمال وقوع در حوزه مریوطه.

۴-تهیه وارسال گزارشات ماهیانه برای مدیریت بحران

۵-نظارت بر حسن انجام دستور العملهای ایمنی و…

۶-هماهنگی با مسئولین ادارات ،سازمانها و ارگانهای ذیربط در ناحیه،منطقه،شهر…و…خصوصا نیروهای هلال احمر ،آتش نشانی،بهداشت ودرمان،بسیج،نیروهای انتظامی،ارتش،اطلاعات،سپاه پاسداران،دادگستری و…

۷-تعیین و روشن نمودن شرح وظایف هر یک از واحدها و قسمتها در زیر مجموعه شهرداری نواحی،مناطق و…

۸-آموزشهای مربوط به پیشگیری قبل از بحران وانجام فعالیتهای فرهنگی از طریق فرهنگسراها ،مدارس،و…

۹-هماهنگی با نهادهای فرهنگی حوزه تحت مسئولیت برای بالا بردن دانش و معلومات عموم افراد ساکن در محل.