کاربرد تکنولوژی در مدیریت بحران و حریق
- شناسه خبر: 17771
- تاریخ و زمان ارسال: 3 تیر 1396 ساعت 10:21
نویسنده:حمیدرضا حسنلو
مدیرپیشگیری منطقه ۸ آتش نشانی،دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت، Email: hamidhasanloo@yahoo.com
چکیده
امروزه، فناوری اطلاعات (IT) تنها در حوزه محدودی استفاده می شود در حالی که پتانسیل عظیمی برای افزایش تاثیر و کارایی این فناوری در مقابله با حریق و حادثه و بحران ها وجود دارد.با توجه به رشد روزافزون بحرانهای طبیعی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که ناشی از مسائل جوی و زیست محیطی یا چالشهای سیاسی دولتها و بحرانهای مالی جهانی میباشد و از سوی دیگر رشد روزافزون امکانات و سرمایههای انسانی میطلبد که برای مدیریت بحرانها و حفظ سرمایههای انسانی و اجتماعی از روشهای نوین مدیریت بهرهمند شویم.
بروز حوادث شغلی، حوادث غیرمترقبه و بلایای طبیعی، حوادث سیاسی و اجتماعی و حوادث اقتصادی در تمام کشورهای جهان همراه با صدمات انسانی و خسارتهای مالی فراوان است اما در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه مانند کشور ما این موضوع از جنبههای مختلف حائز اهمیت میباشد. کشور ما از نظر مدیریت بحران نیازمند مطالعات و تلاشهای عملی و اجرایی فراوانی است که باید از کلیه ابزارهای جدید و استانداردهای بین المللی در مدیریت بحران مدد جست که در این مقاله سعی شده است به برخی از این ابزارها و استانداردها خصوصاً ابزار مناسب ارتباطات و فناوری اطلاعات بپردازد.
مقدمه:
تلاش های اطفاء، امداد و نجات سوانح نیازمند عکس العمل و هماهنگی بموقع و سریع سرویس های خدماتی ستاد عمومی جهت حفظ جان و مال انسان ها است. امروزه، فناوری اطلاعات (IT) تنها در حوزه محدودی استفاده می شود در حالی که پتانسیل عظیمی برای افزایش تاثیر و کارایی این فناوری در مقابله با حریق و حادثه و بحران ها وجود دارد. این مقاله به معرفی نیازکندی ها و تکنولوژی های نو برای طراحی یک سیستم اطلاعاتی و ارتباطاتی مدیریت جامع پرداخته و نیز پیکربندی، برنامه ریزی و مدیریت داده را طی فازهای مختلف عملیات اطفاء، امداد و نجات توصیف می کند. حوادث طبیعی و غیرطبیعی مانند آتش سوزی ،زلزله، سیل، حوادث هوایی، ریزش ساختمان های بلند و یا سوء عما تاسیسات اصلی هسته ای چالش و مشکلی روی سرویس های اضطراری عمومی از قبیل آتش نشانی تحمیل می نماید. به منظور مقابله با حوادثی مانند اینها در حالتی سریع و سطح بالای هماهنگی، ایجاد یک سیستم اطلاعاتی بهینه مرتبط با شرایط موجود یک نیاز اصلی و اساسی می باشد. سرویس های آتش نشانی، پلیس، اورژانس، پناهگاه ها و سایر سازمان ها نباید تنها و فقط به صورت انفرادی خدمات را ارائه دهند، بلکه بایستی کار آن ها در یک حالت همکاری و مشارکتی با بقیه سازمان ها باشد.
[auth]
هدف اصلی پژوهش:
در این مقاله مسائل طراحی مرکزی و مفاهیم معماری برای یک سیستم مدیریت جامع بحران شناسایی شده و از طریق تشکیل یک زیربنا که جریان افقی و قائم اطلاعات مبادله شده از یک امدادگر یا آتش نشان در محل حادثه تا کارمند مرکزی عملیات که توسط یک دستگاه بی سیم در چند سطح صورت می گیرد را نشان داده و بطور کلی کفایت و تناسب ساختار سازمانی خدمات برای اقدامات نجات را منعکس می کند. در تمام سطوح بایستی تمامی اطلاعات بدست آمده، آنالیزهای انجام شده، تراکم و انبوه اطلاعات غیر متراکم، برنامه ریزی منابع و دسترسی به خدمات و اطلاعات پایه را فراهم کرده و درنظر داشته باشیم. مدیریت بحران: «فرآیند برنامهریزی مقامات مسئول است که با مشاهده و تجزیه و تحلیل به صورت یکپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهای موجود تلاش میکند از بحرانها پیشگیری کنند و یا در صورت بروز آنها در جهت کاهش آثار، آمادگی لازم، امداد رسانی سریع و بهبود اوضاع تا رسیدن به سطح وضعیت عادی تلاش کنند . قبل از پرداختن به ویژگیهای موقعیت بحرانی و معرفی رویکرد سیستماتیک رویارویی موثر، باید توجه کرد که در هر حال بحران یا مستقیماً در یک سیستم به‌وجود آمده یا تاثیر عوامل خارجی سیستم را مختل ساخته است. در هر دو حالت می‌توان تجزیه و تحلیل خود را به‌صورت ملاحظات سیستماتیک پیش برد. زیرا در نهایت وظیفه مدیریت بحران، اتخاذ تصمیمات موثر براساس اطلاعات صحیح در جهت کاهش خسارات و کنترل سریع بحران است. این پروسه در نهایت با شناخت کنشها و واکنشهای سیستماتیک انجام میشود. در غیر این‌صورت تصمیمات چیزی جز آزمون و خطا نخواهد بود و باتوجه به سه عامل، محدودیت زمان، تهدید و غافلگیری نمی‌توان انتظار داشت جایی برای چنین رویکردی باشد. مسلماً در تمام برنامه‌ریزیهای بحران جایی برای موقعیتهای پیش‌بینی نشده درنظر گرفته خواهد شد. بنابراین می‌توانیم بحران را براساس تعریف سیستم چنین بیان کنیم: اجزأ تشکیل‌دهنده سیستم در چارچوب معین براساس ضوابط و معیارهای سنجیده و تنظیم شده روابطی به‌صورت کنش و واکنش با هم برقرار می‌کنند. در هر سیستم عناصر متغیر تشکیل‌دهنده آن باید در حدود و قلمرو معینی نگهداری و محافظت شود، در غیر این‌صورت حالت تعادل سیستم به‌هم می‌خورد. تا جایی که امکان محو کامل آن وجود دارد. بحران عبارت است از وضعیتی که نظم سیستم اصلی یا قسمتهایی از آن را مختل کرده و پایداری آن را بر هم زند. به‌بیان دیگر بحران وضعیتی است که تغییری ناگهانی در یک یا چند قسمت از عوامل متغیر سیستم به‌وجود می‌آورد. شدت و ضعف بحرانها بستگی به عوامل تشدیدکننده و یا عناصر کاهش‌دهنده بحران و تکنیک‌های موجود برای مدیریت و بالاخره مهار آن دارد.
از نظر عملیاتی نیز بحران را می‌توان به‌صورت یک سیستم، تجزیه و تحلیل کرد که در آن دو سری عوامل مختلف یکی محیط و ساختار سیستم و دیگری عواملی که موجد بحران هستند، وجود دارد. تعیین اینکه کدام یک از عوامل و عناصر تشکیل‌دهنده سیستم در مقابل بحران آسیب‌پذیری و تاثیرپذیری بیشتری دارد، یکی از وظایف اولیه تحقیق و پژوهش مدیریت بحران است. تعیین آسیب‌پذیرترین بخش سیستم در عمل به بخشی از سیستم برمی‌گردد که بالاترین رسیدگی را نیاز دارد.
جو حاکم در شرایط بحرانی
بررسی بحرانهای گذشته نشان می‌دهد، افراد در اینگونه موارد دچار سردرگمی می‌شوند، ساده‌ترین و در عین حال اساسی‌ترین اشتباهات در لحظات بحرانی رخ می‌دهد، معمولاً سخن و عملکرد مسئولان خلاف جهت منافع خود و سازمان آنهاست، دستپاچگی و عکس‌العملهای غیرمنطقی در چنین شرایطی بسیار دیده میشود، جلوگیری از ازدحام خبرنگاران کنجکاو، حفظ اعتبار، کاهش عوارض و بازتابهای منفی آن بر آینده و افکار عمومی مسائلی هستند که گاه از کنترل خود بحران برای مسئولان مشکل‌تر میشود. تضادی که بین کنترل بحران و تسلط بر شایعات و اعصاب ایجاد می‌گردد، دقیقاً نمایانگر عدم آمادگی است. تعجب و غافلگیری اولین عامل مخرب در بحرانهاست. در حقیقت دوباره به‌دست گرفتن اوضاع یا شکست درهمان ساعات اول مشخص میشود. برای نمونه، در بحبوحه بحرانی که سال ۱۹۸۶ هنگام انفجار شاتل فضایی «چلنجر» برای ناسا پیش آمد، واکنش اولیه ناسا به‌خوبی نشان داد زمانی که افراد ناگهان با بحران مواجه می‌شوند چه اشتباهاتی ممکن است از آنها سربزند. ناباوری مسئولان ناسا که ناشی از عدم پیش‌بینی این سانحه بسیار محتمل بود، مانع از آن شد که مقامات ناسا واکنش بهینه‌ای از خود نشان دهند و در پی آن سوء مدیریت در توضیح دلایل وقوع سانحه و مقصر دانستن افراد و بخشهای مختلف، اعتبار این سازمان را نزد مردم به‌شدت تحت تاثیر قرار داد.
استانداردهای بین المللی و مدیریت بحران:
در سازمانهای جهانی مرتبط مدیریت بحران , استانداردهایی را تدوین نمودهاند که به برخی از آنان در ذیل اشاره میشود:
۱-سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست HSE- MS
۲- استاندارد ۷-۴-۴/ ISO 14001 : آمادگی و واکنش در وضعیتهای اضطراری
۳- استاندارد ۷-۴-۴/ OHSAS 18001 : آمادگی و واکنش در وضعیتهای اضطراری
۴- استاندارد ۱-۵-۳-۴-/AS 4804 : طرحهای شرایط اضطراری یا بلایای طبیعی
[/auth]
