لزوم مدیریت جامع منابع آب برای کنترل منشأ های داخلی گرد و غبار

عضو هیأت‌علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز با بیان این‌که ریزگردها بار اقتصادی منفی هنگفتی بر استان خوزستان تحمیل کرده است، علت این پدیده را در کلمه ”آب” خلاصه کرد و با غیرممکن‌خواندن کنترل منشأهای خارجی گردوغبار بر لزوم مدیریت حساب‌شده و جامع در بحث منابع آب و استفاده از روش‌های سازگار با محیط‌زیست نظیر کاشت گونه‌های درختی و درختچه‌های مقاوم به شوری و کمبود آب برای کنترل منشأهای داخلی تأکید کرد.

دکتر غلامرضا گودرزی با بیان این مطلب اظهار کرد: گردوغبار ورودی به غرب کشور به‌ویژه استان خوزستان از نوع گردوغبار خاورمیانه‌ای (MED Storms) است و علاوه بر ایران کشورهای همسایه نظیر عراق، عربستان، قطر، امارات، کویت، اردن، عمان، یمن و سوریه نیز از خسارات بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی آن در امان نبوده‌اند.

وی افزود: این خسارات شامل افزایش بار بیماری‌های قلبی‌ریوی، افزایش تمایل به مهاجرت، فرار نخبگان، کاهش تولید در بخش‌های کشاورزی، دامپروری و صنعت و همچنین تعطیلی‌های مکرر در مراکز آموزشی و دانشگاهی است که بار منفی اقتصادی هنگفتی را بر سرزمین زرخیز خوزستان به‌عنوان قطب نفت و کشاورزی تحمیل کرده است.

این متخصص آلودگی هوا با بیان این‌که شاید علت پیدایش این پدیده در یک کلمه به‌نام آب خلاصه شود، گفت: در واقع برداشت بی‌رویه از منابع آب باعث خشک شدن هورها، تالاب‌ها و کاهش سطح پوشش گیاهی شده است. باید توجه داشت که در دهه گذشته منشأ ریزگردها، خارجی بوده ولی در دهه‌ی اخیر منشأ داخلی نیز خودنمایی می‌کند و این نشان می‌دهد که عدم مدیریت و برنامه‌ریزی در بهره‌برداری صحیح از منابع آب در حوزه‌های داخلی موجب شده است که بیابان‌زایی تهدیدی جدی برای این مرزوبوم به شمار رود.

گودرزی ادامه داد: برداشت بی‌رویه از سرچشمه‌های دجله و فرات بنا به مقاصد کشاورزی و شرب، با احداث سدهای بی‌شمار در کوه‌های آناتولی توسط ترکیه موجب خشکاندن اکوسیستم سرسبز و مرطوب میان دجله و فرات به‌ویژه در بخش‌های جنوبی کشور عراق شده است و عبور جریان غربی‌ – شرقی باد از روی این اکوسیستم مرده و جان‌داده پدیده‌ای را می‌آفریند که در غرب و جنوب‌غرب تحت عنوان مهمان ناخوانده و دائمی ریزگرد شاهد آن هستیم. البته سیاست‌گذاری‌های غلط در دولت صدام حسین، حضور آمریکایی‌ها در عراق و تغییر کاربری اراضی در این کشور و ادامه تنش و درگیری نیز مزید بر علت بوده است.

وی اظهار کرد: علاوه بر عراق به‌عنوان یک منشأ خارجی در فاصله نزدیک به استان خوزستان، سایر منابع نظیر رب‌الخالی در عربستان و نیز صحاری خشک در سوریه و اردن حائز اهمیت هستند؛ هرچند درصد کمی از ریزگرد ورودی به آسمان استان خوزستان از صحرای بزرگ آفریقا نشأت می‌گیرد ولی به نظر می‌رسد افزایش سطح خشک و لم‌یزرع در جنوب و جنوب‌غرب ایران نتیجه فعالیت بیابان‌زایی صحرای بزرگ آفریقا باشد به‌گونه‌ای که متخصصان امر بر این باورند که حتی دشت‌های خشک بالاتر یعنی دشت لوت و کویر در ایران در ادامه فرآیند بیابان‌زایی صحرای آفریقا شکل گرفته است.

این عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز خاطرنشان کرد: بدیهی است ارائه راهکار در زمینه کنترل منشأهای خارجی با توجه به وجود بحران و تنش و همچنین عدم هماهنگی میان کشورهای درگیر با این پدیده در خاورمیانه در شرایط فعلی به‌دور از ذهن و ناممکن می‌نماید اما در زمینه کنترل منشأهای داخلی لزوم مدیریت حساب‌شده و جامع در بحث منابع آب و استفاده از روش‌های سازگار با محیط‌زیست نظیر کاشت گونه‌های درختی و درختچه‌ای مقاوم به شوری و کمبود آب و همچنین تشریک مساعی مدبرانه وزارت نیرو، جهاد کشاورزی و سازمان حفاطت محیط‌زیست می‌تواند تسکینی موقت بر آلام مزمن این بیمار (محیط اطرافمان) باشد.