تهیه ­کننده: علی قادری

 

عملیات بازدید سراسری در آتش­ نشانی (overhaul)  

مقدمه

بازدید سراسری(overhaul)  یا لکه­ گیری، فرآیند جست­وجوی آتش­سوزی­های پنهان در صحنه حریق می­باشد که یکی از آخرین مراحل در فرآیند آتش­نشانی محسوب می­شود، این فرآیند وقت­گیر، خطرناک و با آلودگی زیاد(کثیف) می­باشد و به مرحله­ای گفته می­شود که تیم­های آتش­نشانی بعد از عملیات اطفای حریق، با باز کردن سقف، دیوارها، پارتیشن­ها و… شروع به پیدا کردن آتش ­سوزی­های مخفی می­کنند تا از برگشت حریق جلوگیری گردد.

شرح

بازدید سراسری، جزو فعالیت­هایی است که به محض اتمام عملیات اطفای حریق آغاز می­گردد. این فعالیت شامل جست­وجو و اطفای حریق ­های مخفی و باقیمانده، ایجاد شرایط ایمن جهت حفاظت از ساختمان و اسباب و اثاث داخل آن و تعیین علت حریق، تشخیص و حفاظت از شواهد و مدارک مربوط به صحنه حریق می­باشد.

شروع عملیات بازدید سراسری نیازمند اقدامات ذیل می­باشد:

۱- بررسی فرضیات

۲- برنامه­ریزی و ایجاد یک طرح عملیاتی

۳- تهیه و فراهم آوردن وسایل و تجهیزات لازم

۴- حذف و کنترل خطرات احتمالی

 

۱- بررسی فرضیات

فرضیاتی از شروع آتش­سوزی،کانون حریق و نحوه گسترش حریق داشته باشید و بخشی از طرح عملیاتی خود را براساس این فرضیات در نظر بگیرید. به این صورت که احتمال وقوع حریق در یک محیط بیشتر از کجا می­توانسته نشأت بگیرد و جاهایی که احتمال شروع آتش بوده بررسی به صورت فرضی ثبت شود و اینکه از مکان شروع حریق چگونه این آتش بیشتر شده و عواملی که باعث بیشتر شدن حریق شده نیز جزو فرضیات قرار داده تا در مراحل بعد بررسی شوند.

 

۲- برنامه­ ریزی و ایجاد یک طرح عملیاتی 

بعد از اینکه فرضیات مشخص شد، اولویت در طرح عملیاتی باید حفظ جان پرسنل باشد. بسیاری از صدمات و شمار قابل­توجهی از مرگ­ومیرهای آتش­نشان­ها در این مرحله رخ داده است.  اولین ملاحظه در بازدید سراسری، حفظ ایمنی آتش­نشان است. باید بازدید سراسری با تجهیزات حفاظت فردی(ppe)  و دستگاه تنفسی (scba) انجام شود و همیشه  خطر گازهای سمی مانند co در نظر گرفته شود.

عملیات بازدید سراسری به علت اینکه بعد از عملیات اطفای حریق انجام می­شود و با خستگی آتش­نشان بعد از عملیات باعث تحلیل رفتن آتش­نشان شده، موجب  بالا رفتن میزان خطرات در محیط بازدید برای او می­گردد که در صورت وجود نیروی کافی، از پرسنل ذخیره جهت بازدید سراسری استفاده می­شود.

همواره در بازدید سراسری، خطر ریزش دیواره­ها، سقف و کف وجود دارد  و آتش­نشانان باید جهت بررسی استحکامات سازه و نقاط تضعیف شده، به ملاحظات زیر توجه کنند:

• تضعیف کف سازه به دلیل تأثیر حریق بر ستون­ها و تیرآهن­ها
• فرسایش و خورده شدن بدنه بتونی بر اثر حرارت
• تضعیف اجزای فولادی سقف
• خمیدگی و انحراف دیوارها بر اثر انبساط تیرآهن­های فولادی به علت حرارت
• ذوب شدن دیوارهای حائل بر اثر حرارت

تاکتیک­های بازدید سراسری

شناخت ساخت و سازه ساختمان بسیار حائز اهمیت می­باشد. بعضی از ساختمان با توجه به نوع سازه خود پتانسیل بسیار بالایی در حریق­های مخفی دارند.
ساختمان­های نوع۴ (معمولی) و نوع ۵ (اسکلت چوبی) دارای فضاهای پنهان زیادی می­باشند، بنابراین استعداد زیادی در ایجاد حریق­های مخفی دارند.

خروج دود از فضای محصور، نشانه خوبی از وجود آتش­سوزی پنهان می­باشد و باید باز شده و به صورت دقیق مشاهده شود. به صداهای غیرمعمول مانند صدای سوختن، ترک خوردن و صدای خروج گاز توجه کنید.

بازدید سراسری سقف باید از نقطه­ای شروع شود که گسترش آتش­سوزی در آن نقطه بیشتر بوده است.

مناطقی که در مجاورت بخش اصلی حریق قرار داشته­اند، باید باز شود تا اعضای ساختاری ناپدید شده مشاهده شوند.

پشت دست را به دیوارها، سقف و قسمت­های مختلف خانه بکشید و اگر گرمای بیش از حد احساس کردید،  باز کرده و مشاهده کنید.

هنگامی که آتش­نشان به یک مکان، مشکوک می­شود، باید شیلنگ آتش ­نشانی به آن مکان­هایی که باز می­شود، کشیده شود تا از گسترش حریق جلوگیری کند.

در ساختمان­هایی که بر اثر حریق تضعیف شده­اند، نباید با ضربه­ محوری برای باز کردن دیوار و کف و سقف استفاده کرد، این تکان­ها ممکن است باعث سقوط بخش­هایی از ساختمان شود. از اره برای باز کردن سقف، دیوارها و… استفاده کنید.

بازدید کفپوش­ها باید از نقاط نزدیک به کفپوش­های چوبی انجام شود و حتی­الامکان از اره به جای تبر استفاده کرد، برای اینکه تعمیر ساختمان بعد از اطفای حریق آسان­تر باشد.

۳- تهیه و فراهم آوردن وسایل و تجهیزات لازم

یک شیلنگ آب آتش­نشانی باید همواره در دسترس باشد تا در صورت لزوم از آن استفاده شود. وسایل روشنایی مانند چراغ­های شارژی ضدانفجار (ex) به دلیل احتمال وجود نشتی گازهای قابل انفجار و استفاده از دوربین مادون قرمز (TIC)وسیله بسیار کارآمدی در اندازه­گیری شدت گرما در نقاطی که قابل دید نیستند، مانند داخل دیواره­ها یا سقف و… می­باشد. تجهیزات ورود مانند تبر، دیلم، چنگک و… دیلم هالیگان با شکل منحصربه­فرد خود، ابزار بسیار مفیدی در باز کردن، خرد کردن، شکستن دیوارها، سقف­ها وکفپوش­ها می­باشند. از انواع خاموش­کننده­های دستی، بهترین خاموش­کننده  برای لکه­گیری فوم گروه a می­باشد زیرا نفوذ این نوع کف به داخل لایه­های مواد سوختی مختلف سبب اطفای بهتر و پیشگیری از حریق مجدد می­شود.

 ۴- حذف و کنترل خطرات احتمالی

با توجه به خطرات بالای عملیات بازدید سراسری، نیاز به ارزیابی ریسک از محل حریق و اتخاذ تاکتیک مناسب می­باشد. تجزیه و تحلیل ریسک باید دائماً در طول عملیات بازدید سراسری انجام شود، حفظ جان ارجح بر حفظ اموال است و عملیات باید با صبر و حوصله انجام شود تا میزان خطرات به حداقل برسد.

نکات مهم در عملیات بازدید سراسری  

زمانی شروع به لکه­گیری کنید که آتش­سوزی اطفا شده یا به صورت کامل تحت کنترل باشد، از قطع بودن آب، گاز و برق ساختمان مطمئن شوید. همیشه خطر انفجار گازهای قابل اشتعالی حاصل از ناقص­سوزی سوخت یا نشتی لوله­کشی گاز خانگی در محیط بازدید وجود دارد. هیج وقت از آسانسور برای جابه­جا شدن استفاده نکنید.آتش­نشان در مکان­هایی که احتمال خطر سقوط دارد، باید خود را با طناب مهار کند. همانطور که عملیات بازدید سراسری را اجرا می­کنید، عملیات جست­وجوی مصدومان و قربانیان را نیز انجام دهید (حتی اگر در عملیات جست­وجوی اولیه و ثانویه هیچ موردی مشاهده نشده باشد). مکان­هایی که بازدید سراسری شده است، بایدعلامتگذاری شود تا دوباره کاری انجام نشود.

نتیجه ­گیری

از جمله وظایف مهم آتش­نشانی عملیات بازدید سراسری می­باشد ولی از نظر بسیاری از آتش­نشان­ها حائز اهمیت نیست، به خاطر اینکه هیجان حمله به حریق را ندارد ولی به اندازه عملیات اطفای حریق مهم می­باشد، در این مرحله حریق­های پنهان شناسایی و خاموش می­شوند و از شعله­ور شدن دوباره جلوگیری می­شود.

اولویت اول، حفظ ایمنی آتش­نشان می­باشد و همیشه بر حفظ اموال ارجحیت دارد. شناخت خطرات OVER HAUL در محیط باعث حفظ جان و عملکرد بهتر تیم عملیاتی می­شود و از نکات قابل اهمیت ایجاد حداقل خرابی برای جست­وجوی حریق­های مخفی است. آخرین افسری که صحنه را ترک می­کند، مسئولیت تضمین خاموش بودن تمام حریق مخفی را بر عهده دارد.

 

منابع

www.fire house

www.fire engineering

fire apparatus magazine

nfpa1001

کتاب اصول جامع آتش­نشانی