بررسی تاثیر ریزگردهای موجود در هوا بر سلامت انسان

 

سعیده قدیمی

کارشناس ارشد زمین ­شناسی زیست­ محیطی (مشاور زیست محیطی مجتمع معدنی انگوران)

 

چکیده

آلودگی هوا اثراتی در غالب مقیاس محلی تا جهانی  دارد. در بین آلاینده­های هوا، ریزگردها از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. ریزگردها معمولا باعث تشدید برخی مشکلات و بیماری­ها می­شود و با امراض قلبی، ریوی و مرگ و میرها مرتبط است. در این مقاله سعی شد اثرات PM بر سلامت انسان مطالعه شود. از جمله این اثرات بیماری­های قلبی، ریوی، سرطان­ها و اثرات PM بر کودکان بود. سپس نتایج برخی پژوهش­ها در مورد این اثرات بررسی گردید. همچنین برخی راهکارها برای مطالعه اثرات PM از جمله BenMAP مورد مطالعه قرار گرفت. با توجه به اثرات مضر PM بر سلامتی انسان­ها، انجام پژوهش­هایی در این زمینه به ویژه در شهرهایی که دارای سطوح بالایی از این آلاینده است ضروری به نظر می­رسد.

۱-مقدمه

آلودگی هوا در بخش تروپوسفر اثراتی را در غالب مقیاس­های محلی تا جهانی دارد. ریزگردهای موجود در هوا به تنهایی منبع آلاینده نیست و بیشتر به حالت زیرمجموعه­ای از آلاینده­های حاصل از فرم­های مایع یا جامد می­باشد. منشا ریزگردها ممکن است به دو صورت اولیه یا ثانویه باشد. ریزگردهای با منشا اولیه به صورت مستقیم از منابع نشر آلاینده ساتع می­شود، در حالیکه ریزگردهای با منشا ثانویه حاصل واکنش­های یکسری از گازها در جو است. در این مورد می­توان واکنش بین آمونیاک و اکسیدهای نیتروژن یا سولفور را مثال زد که باعث تشکیل ریزگردها می­شود]۱[. معمولا ریزگردها طبق اندازه آن­ها طبقه­بندی می­شود. اندازه قطر آن­ها از ۰۰۵/۰ میکرون تا ۱۰۰ میکرون متغیر است. ذراتی که اندازه قطر آن­ها از ۱۰ میکرون کمتر است به [۱]PM_۱۰ و ذراتی که قطر آن­ها از ۵/۲ میکرون کمتر باشد به PM_۲.۵ اشاره دارد. ذرات ریز معمولا با PM_۲.۵ و ذرات فوق ریز با  PM_۰.۱ مرتبط است]۲ [. منابع انتشار PM متنوع است. این منابع ممکن است منشا طبیعی داشته باشد مانند طوفان­ها، املاح دریا و گرده گیاهان؛ یا از فرآیند احتراق حاصل شود مانند آتش­سوزی جنگل­ها، پخت و پز، سوزاندن زباله­ها، نیروگاه­های برق و منابع سیار مانند اتومبیل­ها و کشتی­ها ] ۲ [وسایل نقلیه سنگین از عوامل مهم انتشار PM و ناکس است ] ۳ [. ریزترین ذرات به اندازه های ۰۱/۰ میکرون در محیط­های آزمایشگاهی توسط عمل تبخیر و بلافاصله سرد کردن ایجاد شده­اند. در صورتی­که تولید چنین ذرات ریزی به وسیله هر فرآیند مکانیکی غیر ممکن است]۴[. به دلیل ابعاد بسیار کوچک ریزگردها، سرعت انتشار آن­ها بسیار پایین است به طوری­که اکثر آن­ها به صورت معلق در هوا باقی می­ماند.

ریزگردها معمولا باعث تشدید برخی مشکلات و بیماری­ها می­شود و با مرگ و میر مرتبط است ] ۵ [. ریزگردها باعث تعطیلی روزهای کاری و مدارس، افزایش هزینه­های دارو و درمان و حتی مرگ زودرس می­شود] ۶ [. طبق مطالعات و بررسی­ها بیش از ۹۰ درصد کانون گرد وغبار کشور ایران، مربوط به کشورهای همسایه ایران می­شود و بیشتر گرد و غبارها از جانب عراق، سوریه و عربستان وارد ایران می­شود. ریزگردهای وارد شده به ایران دارای دو ساخنار رسی و سیلتی است. غبارهای ورودی از عربستان که بیشتر وارد خوزستان می شود از نوع سیلتی است و ماندگاری کمتر و مسلما خطرات کمتری دارد. اما غبارهای ورودی از سمت عراق بیشتر رسی است و بسیار خطرناک­تر از ذرات سیلتی می­باشد. این غبارها به علت استفاده از سلاح­های میکروبی در دوران جنگ ۸ ساله، متاسفانه آلوده به مواد شیمیایی، میکروبی و رادیو اکتیو می­باشد] ۷ [. بنابراین انجام مطالعات گسترده روی ریزگردها و آثار آن بر محیط زیست به ویژه در کشور ایران امری ضروری به نظر می­رسد.

۲- روش ها و مواد

در این مقاله سعی شد پژوهش­های مختلف در مورد ریزگردها مورد بررسی قرار بگیرد و اثرات آن روی انسان مطالعه شود.

۲-۱- حدود مجاز آلاینده PM

در جدول ۱ حدود مجاز آلاینده PM نشان داده شده است. هنگامی که شاخص ۵۰-۰ باشد خطری سلامتی انسان را تهدید نمی­کند. در مورد شاخص ۱۰۰-۵۱، این نکته قابل ذکر است که افراد حساس فعالیت­های سنگین را کاهش دهند و شاخص ۱۵۰-۱۰۱ تذکر می­دهد افراد با بیماری­های قلبی و تنفسی، سالمندان و کودکان باید فعالیت­های سنگین را کاهش دهند. شاخص ۲۰۰-۱۵۱ بیان­گر این است که افراد با بیماری­های قلبی و تنفسی، سالمندان و کودکان باید از فعالیت­های سنگین اجتناب کنند و سایر افراد فعالیت­های سنگین خود را کاهش دهند. شاخص ۳۰۰-۲۰۱ تذکر می­دهد افراد با بیماری­های قلبی-تنفسی، سالمندان و کودکان باید از انجام فعالیت­های فیزیکی بیرون اجتناب کنند و تمام افراد از فعالیت­های سنگین اجتناب ورزند] ۵ [.

جدول ۱- راهنمای کیفیت هوا برای آلاینده PM

شاخص کیفیت هوا	کیفیت هوا
۵۰-۰	خوب
۱۰۰-۵۱	متوسط
۱۵۰-۱۰۱	غیر سالم برای گروه های حساس
۲۰۰-۱۵۱	غیر سالم
۳۰۰-۲۰۱	بسیار ناسالم

 

۲-۲- اثرات PM بر سلامت انسان

۲-۲-۱-اثرات کوتاه مدت۱DPM

مطالعات انجام شده روی انسان­ها و حیوانات نشان داد که برخی از انواع DPM می­تواند باعث بروز یک پاسخ آلرژیک ابتدایی شود یا باعث تشدید پاسخ­های ایمنی به دیگر آلرژن ها گردد. اثرات DPM روی انسان­ها می­تواند باعث تولید آنتی­بادی و دیگر واکنش­های مرتبط با آسم شود. در موقعیت­های زمانی یکسان در مقایسه با دیگر آلرژن­ها، DPM به­طور معنی­داری باعث افزایش تولید آنتی­بادی می­شود ] ۸ [.

سازمان حفاظت امریکا تحقیقات زیادی در مورد اثرات ایمنولوژیک DPM انجام داده  و معتقد است رابطه مهمی بین سلامت عمومی و حساسیت­های بالای آلرژیک در جمعیت آمریکا وجود دارد (۶۴ فایل ۲۲) که رابطه بالقوه­ای با آلاینده­های دیزلی دارد و باعث افزایش تشدید آسم در جمعیت انسانی شده است]۹[.

 

۲-۲-۲- اثرات بلند مدت PM

محققان یافته­اند که سطوح بالای PM_۲.۵ و سولفات با ۲۶% افزایش مرگ و میر مرتبط است. بیشترین  علل مرگ و میر، بیماری­های قلبی و ریوی است. مطالعات حاکی از آن است که در آمریکای شمالی به علت ریزگردها، سولفات و اسدیته بالا کودکان به برونشیت مزمن،کاهش عملکرد شش­ها و ظرفیت آن­ها  و کاهش رشد آن­ها می­شوند. هم­چنین شیوع برخی بیماری­ها مانند سرطان شش به علت ریزگردها و برخی عادات غلط در شیوه زندگی مانند سیگار گزارش شده است] ۱۰ [.

 

این مقاله ادامه دارد…