آسیب شناسی مدیریت ریسک حریق

دکتر هاشم ستاره دبیر علمی دومین همایش مللی رفتار شناسی حریق گفت: از قرن هجدهم میلادی و همزمان با انقلاب صنعتی، مشکلات ایمنی، بهداشت و محیط زیست در خدمات، صنعت و حمل ونقل بطور جدی گریبانگیر جوامع بشری گردید . بحث حریق یکی از مهمترین و محوری ترین مواردی است که در هر سه مقولۀ ایمنی، بهداشت و محیط زیست تأثیرگذار است و پیشگیری و مقابله با آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. با توسعۀ صنایع، تنوع مواد شیمیایی اولیه و تنوع محصولات بسیار بالا رفته است که این تنوع، احتمال بسیار زیادی را از لحاظ ایجاد گسترش حریق در مبادی تولید، انبارها و در جریان حمل ونقل این محصولات فراهم می آورد.

از اواسط قرن نوزدهم علم حفاظت در برابر حریق با هدف پیشگیری از وقوع و محدود ساختن خسارتهای ناشی از حریق پا به عرصه وجود گذاشت . پس از پایان جنگ جهانی دوم، بشر شاهد

پیشرفتهای چشمگیری در زمینۀ تدوین استانداردها ، آیین نامه های اجرایی مربوط به حریق بود . این روشها در ابتدا بیشتر پس از وقوع حوادث و به منظور پیشگیری از وقوع حوادث مشابه مورد توجه قرار می گرفت در حالی که مطالعات نشان می دهد که اکثر حریقهای بزرگ برای اولین بار رخ می دهند. از این رو پیش بینی حریقهای محتمل و کوشش در راستای کاهش احتمال وقوع حوادث و نیز کاستن از شدت پیامدهای احتمالی، اهمیت بسزایی دارد.

ارزیابی ریسک حریق ، فرایندی سیستماتیک جهت بررسی مخاطرات حریق بالقوه در محیط کار و تخمین ریسک حاصل از این خطرات برای منابع مالی و انسانی می باشد . عمده دلائل ارزیابی ریسک حریق در محیط کار شامل موارد زیر می شود.

وی در ادامه تصریح کرد: فراهم نمودن یک محیط کار ایمن و عاری از ریسک به عنوان یک وظیفه اخلاقی، در نظر گرفتن مباحث اقتصادی در حریق و توجه به این مسئله که عدم وجود یک برنامه نظام مند و پیشگیری و کنترل حریق باعث تحمل هزینه های سنگین بر هرفرایند می گردد.رعایت بحث الزامات قانونی که می توان این الزام را در بند ۴-۳-۱سیستمهای مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای OHSAS18001 ملاحظه نمود.

مراحل ارزیابی ریسک حریق : جهت ارزیابی ریسک حریق ، مراجع مختلف ، مراحل متعددی را عنوان کرده اند ولی به طور اساسی و مشترک پنج مرحله در یک ارزیابی ریسک حریق باید بررسی شده و انجام پذیرد که شامل موارد زیر است.

 شناسایی خطرات حریق

شناسایی افراد در معرض ریسک

ارزیابی ریسک و وضعیت پیشگیری و کنترل موجود

ثبت یافته های ارزیابی ریسک حریق

بازنگری خطرات و تجدیدنظر

شناسایی خطرات حریق : با توجه به مفهوم خطر و اجزا مثلث حریق باید خطرات آتش سوزی را در عناصر مثلث حریق جستجو کرد . به این ترتیب شناسایی خطرات حریق شامل شناسایی منابع اکسیژن ، شناسایی منابع سوخت و شناسایی منابع حرارت ، اشتعال یا جرقه است . همچنین در شناسایی اعمال ناایمن و شرایط ناایمن نیز باید نگرشی متناسب با ایمنی حریق ، داشته باشیم .

شناسایی افراد در معرض ریسک :اولویت اصلی در ارتباط با احتیاطات حریق ، حصول اطمینان از امکان فرار ایمن افراد در صورت وقوع حریق می باشد . مهمترین مواردی که باید در ارزیابی ریسک ، در مورد افرادی که به طور بالقوه با حریق درگیر هستند ، مدنظر قرار گیرند شامل سرعت احتمالی رشد و گسترش حریق و حرارت و دوده همراه با آن ، تعداد افرادی که در منطقه حضور دارند ، نحوه اطلاع افراد از وقوع حریق و نحوه فرار افراد است .

در ارزیابی ریسکها و وضعیت پیشگیری و کنترل موجود ، برمبنای روشهای مختلف ارزیابی ریسک می توان از اکثریت این روشها با رویکرد ارزیابی ریسک حریق بهره جست . پس از تعیین میزان ریسک باید به بررسی کنترلهای موجود و کفایت ویا عدم کفایت آنها پرداخت و روشهایی را برای کنترل و کاهش ریسک در نظر گرفت .

ثبت یافته های ارزیابی ریسک حریق:  چنانچه تعداد کارکنان در محل ارزیابی ریسک بیش از ۵ نفر باشد باید یافته های ارزیابی ریسک ثبت شوند . جهت ثبت یافته های ارزیابی ریسک دو رویکرد کمی وجود دارد .

الف ) استفاده از نقشه محل کار که روی آن محل مواد قابل اشتعال ، منابع حرارت ، مسیرهای فرار ، محل تجهیزات اعلام و اطفاء حریق ، منابع اصلی برق و روشنایی مشخص شده باشد .

ب ) استفاده از یک فرم ساده که در آن موارد زیر لحاظ شده باشد .

 

• مرحله بازنگری و تجدید نظر : تغییرات موثر با میزان ریسک حریق و اقدامات کنترلی انجام شده در محل دیر یا زود در محیط پدیدار می شوند این تغییرات شامل موارد زیر می باشد.

• تغییرات تعداد کارکنان
• تغییر در فرآیندهای کاری
• ابزار و وسایل جدید کار دستگاهها ، تجهیزات و ماشین آلات جدید
• ساختمان جدید یا توسعه مکانهای موجود
• مواد جدید یا تغییر در انبارفعلی موادهر کدام از این مواد می توانند منجر به بروز خطرات جدید یا افزایش ریسک شوند . بنابراین ریسکها نیاز به بازنگری و تجدیدنظر خواهند داشت . به این ترتیب می توان اطمینان حاصل کرد که ارزیابی های ریسک انجام شده و اقدامات کنترلی همواره به روز هستند.