حفاظت از حریق در بیمارستان­‌ها و راهنمای تخلیه

به گزارش پایگاه خبری بهداشت، ایمنی و محیط زیست "بامنا"؛

مقدمه:

تأمین سلامت متصرفان در یک ساختمان، جزء اهداف اصلی مقوله حافظت از حریق محسوب می‌شود. حفاظت از حریق دارای مولفه­‌های متفاوتی می­باشد. در این بین مولفه­ها، تأمین ایمنی لازم جهت حفاظت از جان متصرفان و خارج شدن به موقع و ایمن افراد از ساختمان و انتقال آنان به مکان­های امن همواره مورد تأکید است.

از آنجا که متصرفان بیمارستان عموما افراد کم­توانی هستند که امکان نجات خـود را ندارند، بنابراین آتش­سوزی در بیمارستان­ها بیشتر از هر مکان عمومیِ دیگری می­تواند باعث خسارات جـانی شـود. مدیریت آتش سوزی در بیمارستان و تهیه و تدارک استراتژیِ ایمنی حریق در آن، قبل از سـاخت و راه­اندازی سـاختمان شـروع می­شود و از طراح بیمارستان تا سطوح مختلف مدیریت، تمـامی پرسـنل، بیمـاران، عیـادت­کننـدگان، لـوازم و تجهیزات، همه و همه در دست­یابی به اهداف حفاظت از حریق در بیمارستان (که می­تواند شامل روش­های: پیشگیری، کشف و اعلام، فرار و نجات، محدودسـازی و اطفای حریق باشد)، نقش دارند. از این رو خارج کردن و تخلیه متصرفان در شرایط اضطراری از بیمارستان، یک مؤلفه مهم در حفاظت از جان آنان محسوب می­شود و باید یک طرح جامع تخلیه در دست اجرا باشد تا همه کارمندان از آن آگاه بوده و انجام مراحل آن را بدانند.

این بخش، مراحل اساسی مربوط به تخلیه یک مرکز درمانی را ارائه می­دهد. توجه به این نکته مهم است که هیچ روش ثابتی برای تخلیه وجود ندارد. روش کار برای هر مرکز مراقبت‌های بهداشتی متفاوت خواهد بود.

باید توجه داشت که به علت وجود محدودیت­های حرکتی برای بیماران، مراحل تخلیه باید به عنوان آخرین اقدام در بیمارستان در نظر گرفته شود. در صورت آتش سوزی، تخلیه هنگامی انجام می­شود که اقدامات پیشگیرانه و مهارکننده که برای افزایش ایمنی، از قبل طراحی شده، نتوانسته باشد آتش را مهار کند و جان افراد در معرض تهدید جدی قرار گیرد. فرضیات زیر در تهیه این مقاله مطرح است:

1. سامانه فرماندهی حادثه­ی بیمارستان (ICS) در تمام مدت پاسخ به تخلیه استفاده خواهد شد.
2. این راهنما ساختار بنیادی ICS بیمارستان را جایگزین یا تغییر نمی­دهد، بلکه هدف از این کار کمک به اقداماتی است که امکان دارد در حین تخلیه بکار گرفته شود.

تخلیه یک مرکز درمانی علاوه بر یک آتش­سوزیِ وسیع، ممکن است در حوادث گسترده­ی دیگر نیز مورد نیاز باشد، محور این مقاله، تخلیه در زمان آتش­سوزی‌های گسترده می‌باشد.

۱- صدای زنگ هشدار آتش:

پس از ایجاد هشدار آتش، باید پرسنلی تعیین شوند که دلیل هشدار (و احتمال هشدار کاذب) را بررسی کرده و میزان تهدید را شناسایی کنند. همچنین آن­ها باید مشخص کنند که آیا آتش­سوزی کوچک است و می­تواند مهار شود یا اینکه تخلیه لازم است. این پرسنلِ تعیین شده باید با اپراتور تلفن بیمارستان ارتباط برقرار کنند و به سایر کارکنان اطلاع می­دهد تا در صورت لزوم تخلیه انجام شود.

۱-۱- اطلاع رسانی به مراکز امدادی:

اگر تهدید به آتش­سوزی وجود داشته باشد و تصمیم به تخلیه گرفته شود، باید مسوولی تعیین شود و دستور تخلیه را با استفاده از سیستم­های مناسب مانند بلندگوها، سیستم­های ارتباطی داخلی بیمارستان، آژیرها، پیام­ها یا سایر روش­های از پیش تعیین شده اعلام کند.

دستورالعمل­های مرکز عملیات اضطراری بیمارستان (EOC) باید شامل اطلاع­رسانی فوری به مراکز امدادی مانند: ادارات علوم پزشکی، خدمات آتش­نشانی، پلیس، مدیریت بحران و… باشد. به عنوان مثال در صورت آتش­سوزی، تشریح وضعیت آتش­سوزی در بیمارستان، برای آتش­نشانی باید در نظر گرفته شود.

۲- انواع تخلیه:

مدت زمان لازم برای تخلیه ممکن است بسته به ماهیت تهدید و مدت زمانی که می­توان برای آماده­سازی بیماران صرف کرد، متفاوت باشد. انواع تخلیه­ها به شرح زیر در نظر گرفته می­شود:

تخلیه آنی	بلافاصله تخلیه کنید. در غیر این­صورت احتمال تلفات ناشی از حادثه زیاد است. زمانی برای آماده سازی نیست.
تخلیه سریع	باید هرچه سریع­تر و با اطمینان تخلیه انجام شود. زمان کمی برای آماده­سازی و تخلیه وجود دارد. (۱ تا ۲ ساعت).
تخلیه تدریجی	زمان کافی وجود دارد. بدون اضطرار و با نظم مراحل آماده­سازی و تخلیه را انجام دهید. (ساعت‌ها تا چند روز).
فقط آماده سازی	بیماران را جابجا نکنید، اما شروع به آماده سازی برای تخلیه کنید.

 

• تهدیدهایی مانند آتش­سوزیِ گسترده و بمب­گذاری، بسته به میزان خطر ممکن است تخلیه سریع را ضروری کند.
• بلایای طبیعی با دوره­های هشدار کافی مانند طوفان و سیل، فقط نیاز به تخلیه تدریجی مرکز درمانی دارد.

هنگام صدور فرمان «فقط آماده سازی»، در زمان آتش­سوزیِ گسترده، ممکن است اقدامات زیر لازم باشد:

• اگر هشدار آتش را شنیدید یا چراغ چشمک­زن را دیدید، تمام درهای آتش را در منطقه (بخش) خود ببندید.
• اطمینان حاصل کنید که راه­های خروج به صورت اصولی و بدون مانع، برای افراد و تجهیزات در دسترس است.
• سوابق و لوازم پزشکی بیماران را بیابید و ایمن کنید.
• تجهیزات مورد نیاز برای حمل و نقل و تخلیه بیماران مانند صندلی و تخت‌های چرخدار، برانکارد و… را آماده کنید.
• برنامه­ریزی لازم را برای انتقال افراد به مناطق تجمع (از قبل تعیین شده) صورت دهید.
• منتظر دستورالعمل­های بیشتر باشید. تخلیه نکنید، مگر اینکه مجوز انجام این کار داده شود.

۲-۱- نوع حرکت در تخلیه:

فرمانده حادثه بیمارستان براساس گزارشات افرادی که وضعیت آتش­سوزی را تشخیص داده و یا گزارش داده­اند، تعیین می‌کند که چه نوع تخلیه­ای مورد نیاز است.

• افقی: حالت اولیه تخلیه، شامل دور کردن و انتقال بیمارانی است که به طور جدی در معرض تهدید قرار دارند. (البته این افراد در همان طبقه نگهداری می‌شوند).
• عمودی: این حالت شامل تخلیه کامل یک طبقه خاص در بیمارستان است. (تخلیه کامل فقط در زمان خاص انجام می­شود).
• پناه­گیری در محل: ممکن است به کارمندان گفته شود “در محل خود پناه بگیرند” و منتظر دستورالعمل­های بعدی باشند.

۲-۲- مسیرهای تخلیه:

مسیرهای تخلیه باید به وضوح تعیین شود. همه کارکنان بیمارستان باید نسبت به تمامی راه­های تخلیه آگاهی لازم را داشته باشند و بر اساس نوع تخلیه و دستور فرمانده حادثه بیمارستان، مسیر مناسب را انتخاب کنند.

در هر بخش باید پرسنلی به صورت خاص، مشخص گردند (کارمندان بخش ایمنی و بهداشت، نگهبانان، نیروهای حفاظت فیزیکی و …) تا بیماران و مراجعه­کنندگان را به صورت منظم و آرام تخلیه کنند.

برنامه­ریزی تخلیه باید تمام فضاهای مجموعه بیمارستان را در بر بگیرد. علاوه بر این باید مسیرهای خروج، مناطق تجمع، مناطق نگهداری و غیره را شامل شود.

۳- سطح تخلیه:

سطح تخلیه می­تواند یکی از این موارد باشد: تخلیه کامل – تخلیه جزئی

در بیشتر مواقع، تخلیه کامل لازم نخواهد بود. با توجه به نیازهای متفاوت و وضعیت ناپایدار بسیاری از بیماران در بیمارستان، تخلیه کامل به­عنوان آخرین چاره تلقی می­شود. تخلیه فقط در صورت لزوم توصیه می­شود. این شرایط می­تواند منجر به تخلیه شود: آتش سوزی، دود و یا بخارهای سمی – آسیب ساختاری به تأسیسات – مواجهه بالقوه با مواد خطرناک – تروریسم یا حمله مسلحانه – بمب گذاری. در صورت وجود زمان بیشتر و مناسب بودن شرایط برای ارزیابی خطر، بیمارستان­ها باید صدور دستور «فقط آماده سازی» را در نظر بگیرند.

۴- برآورد منابع انسانی مورد نیاز:

تخلیه مؤثر یک مرکز درمانی بستگی به تعداد پرسنل و نیروهای آموزش دیده موجود در هر زمان، برای انجام وظایف تخلیه، دارد. درک دامنه تخلیه، آگاهی از برنامه­ریزی­های انجام شده و بهره­وری از حداقل تعداد افرادی که برای انجام این روش‌ها در موارد اضطراری مورد نیاز هستند، در نجات جان افراد از اهمیت بالایی برخوردار است.

۴-۱- تعداد کارکنان:

بین تعداد پرسنل بیمارستان (پرستاران) با تعداد بیماران باید نسبت قابل قبولی برقرار باشد. این نسبت‌ها بستگی به سطح مراقبت‌های لازم برای هر بیمار دارد. نمونه‌هایی از نسبت‌های پرستار به بیمار در جدول زیر آورده شده است:

 

بیمار	پرستار	شرح مراقبت از بیمار
۸ یا بیشتر	۱	مراقبت عمومی (معمولاً نباید از این نسبت فراتر رفت).
۲ یا بیشتر	۱	ICU ، ریکاوری و بخش نوزادان، بخش زایمان (اتاق درد و اتاق زایمان) و بخش اورژانس.
۱	۱ یا بیشتر	سالن عمل (معمولاً بیش از ۱ پرستار به ۱ بیمار).
۴	۱	بخش پیش از زایمان و پس از زایمان، بخش کودکان، اتاق اورژانس و مراقبت ویژه.
۵	۱	واحدهای جراحی عمومی.

 

• در هر شیفت کاری باید کارمندانی که در مورد روش­های مقابله با آتش­سوزی و تخلیه، آموزش­های لازم را طی نموده، حاضر باشند. تعداد این افراد نیز باید طبق پروتکل­های بیمارستان یا بخش درمان کشور، تعیین شود.

۵- مدل­های اولویت­بندی بیماران برای تخلیه:

سه نوع الگو اولویت­بندی بیمار که در جدول زیر بیان شده است، اغلب در مراحل تخلیه اضطراری استفاده می­شود. الگوی به­کار رفته، به میزان دقت بیمار، زمان موجود برای تخلیه و نوع واقعه­ی منجر به تخلیه بستگی دارد.

 

مدل‌های­اولویت بندی بیمار برای تخلیه

مدل جغرافیایی	معمولاً در تخلیه تدریجی اعمال می­شود و بر تخلیه مناطقی که بیشترین خطر را در بیمارستان دارند متمرکز است.
مزایا	تخلیه جزئی را ایجاد می­کند و کل بیمارستان را مختل نمی­کند. به واحدها اجازه می­دهد تا در طول فرآیند تخلیه با هم بمانند و باعث افزایش مراقبت­های پزشکی می­شود.
معایب	به زمان تخلیه قابل توجهی نیاز دارد.
مدل منابع	بر استفاده از منابع به بهترین وجه، تمرکز دارد. اولویت­بندی بیمار مستقیماً با در دسترس بودن منابع مرتبط است.
مزایا	از منابع موجود به طور موثر استفاده کرده و روند تخلیه را به روشی از بالا به پایین یا از پایین به بالا ساده می­کند.
معایب	برای تخصیص بهینه منابع محدود در زمان بحران، به برنامه­ریزی و مدیریت لجستیکی قابل توجهی نیاز دارد.
مدل دقت	این مدل بر وضعیت روحی و جسمی یا دقت بیماران در حین عملیات تخلیه تمرکز دارد و در آن، تخلیه به همان روش مدل منبع (از بالا به پایین یا برعکس) انجام می­شود.  با این حال، بیماران بدحال و ضعیف ممکن است در آخرین مراحل تخلیه شوند که اطمینان حاصل شود تا حد ممکن از پوشش تجهیزات ضروری پزشکی و حیاتی خارج نمی­شوند.
مزایا	برای اطمینان از بیشترین سود برای بیشترین تعداد بیماران، ابتدا متحرک­ترین بیماران را تخلیه می­کند. تخلیه جزئی می­تواند در مدت زمان کمتری نسبت به دو مدل دیگر انجام شود
معایب	تجهیزات حمل و نقل باید به اندازه­ای پیش­بینی شود تا منجر به وضعیتی نشود که بیماران بدحال منتظر بمانند.

۶- نیازهای ویژه بیمار:

شناسایی نیازهای ویژه بیماران مهم است، برخی از آن­ها ممکن است نیاز به توجه بیشتری داشته باشند:

• نیازهای بیماران معلول:
  • بیمارانی که در هنگام تخلیه نمی­توانند بشنوند یا ببینند یا تحت بیهوشی (بیهوش) هستند، ممکن است به مکان­های ویژه­ای نیاز داشته باشند.
• نیازهای مراقبتی و تجهیزات پزشکی:
  • بیماران ممکن است به تجهیزات ضروری پزشکی نیاز داشته باشند که هنگام تخلیه باید همراه آنها باشد. وسایلی که با باتری کار می­کنند باید از قبل به صورت مرتب بررسی و آماده بکار نگه داشته شوند.
  • داروهای خاصی که بیماران برای درمان نیاز دارند نیز باید هنگام تخلیه همراه آنها باشد.
• نیازهای پشتیبانی عاطفی:
  • در نتیجه فشارهای روحی ناشی از فاجعه، بیماران ممکن است به حمایت روانی نیاز داشته باشند.

به طور معمول، تجهیزات پزشکی در داخل ساختمان اصلی بیمارستان نگهداری می­شوند. اما برای وضعیت­های اضطراری، آنها باید در یک محل مستقل که برای مقاومت در برابر خطرات طراحی شده و از ایمنی لازم برخوردار است، نگهداری شوند.

۷- اولویت بندی بیمار در سناریوهای مختلف تخلیه:

اولویت­بندی بیماران با توجه به منابع محدود موجود برای تخلیه (به عنوان مثال: پرسنل، آسانسور، راه پله‌ها، رمپ‌ها و…) از جمله مهم­ترین وظایف مربوط به تخلیه است.

هیچ مدل واحدی وجود ندارد که در تمام بیمارستان­ها و شرایط مختلف به یک اندازه کار کند. در زیر لیست برخی از اولویت­های تخلیه­ی بالقوه در سناریوهای انتخابی آمده است. مدیران بیمارستان باید از این سناریوها برای بحث و برنامه­ریزی در مورد اولویت­بندی بیماران استفاده کنند.

در تخلیه آنی که به شدت زمان در آن مهم است و تهدیدهای گسترده­ای برای ایمنی و حیات بیماران وجود دارد، اولویت باید بیرون آوردن هرچه بیشتر بیماران باشد. بنابراین، مدل دقت (که در آن بیمارانی که بیشترین نیاز به مراقبت‌های پزشکی را دارند، آخرین کسانی هستند که منتقل می­شوند)، ممکن است در این شرایط استفاده شود. اولویت­های پیش­فرض در چنین شرایطی در جدول زیر نشان داده شده است:

رتبه بندی اولویت برای تخلیه آنی بیماران

بیماران در معرض خطر آنی
بیماران سرپایی
بیماران بخش مراقبت عمومی
بیماران بخش مراقبت‌های ویژه
بیماران در اتاق عمل (توجه به این نکته ضروری است که اگر اقدامات جراحی شروع شده باشد، باید قبل از انتقال، جوانب سلامتی بیمار در نظر گرفته شده و پیش­بینی­های لازم برای انتقال انجام شده باشد. در صورت خطر فوری، بیمار را به یک نقطه امن تخلیه کنید تا عمل جراحی کامل شود.)

 

اگر زمان بحرانی باشد و از “مدل دقت” استفاده شود، بیماران بخش مراقبت­های ویژه ممکن است بعد از تخلیه تمام بخش­های مراقبت عمومی، جابجا شوند. علاوه بر این، برای به حداکثر رساندن تعداد بیماران تخلیه شده در کمترین زمان، مدل یادشده این اطمینان را می­دهد که بیماران مراقبت­های ویژه تا حد ممکن به تجهیزات حیاتی پزشکی دسترسی دارند.

اگر تخلیه “مدل منابع” امکان پذیر باشد، با دسترسی به منابع حمل و نقل، بیماران ICU باید تخلیه شوند. گرچه بیماران ICU آخرین کسانی هستند که از بیمارستان خارج می­شوند، اما باید اولین کسانی باشند که منقطه تجمع را ترک می­کنند، زیرا آن­ها بالاترین اولویت برای انتقال به بیمارستان­ها و مراکز دیگر را دارند.

در “تخلیه سریع”، برنامه انتقال باید بر اساس یک فرایند منظم و سریع باشد که در آن کل واحدهای مراقبت از بیمار به صورت متوالی منتقل شوند. البته تخلیه همزمان نیز ممکن است صورت گیرد. یعنی ممکن است یک واحد پزشکی/جراحی عمومی و یا یک واحد ICU به طور موازی تخلیه شود. این اقدام باعث می­شود تا امکانات پزشکی به شکل مطلوب استفاده.

در مورد ترتیب تخلیه در طبقه، اختلاف نظر وجود دارد. اما یکی از برنامه­های توصیه شده تخلیه از بالای ساختمان به پایین با آسانسور یا از پایین ساختمان به بالا با پله است. توجه به این نکته مهم است که در شرایطی مانند آتش­سوزی و زلزله، نباید از آسانسور استفاده شود. البته در زمان آتش­سوزی و در صورت وجود آسانسورهای آتش­نشانی، می­توان از آن استفاده کرد.

در “تخلیه تدریجی”، ممکن است بیمارستان­ها به استفاده از منطقه تجمع نیاز نداشته باشند. یا اینکه ممکن است تصمیم بگیرند بیماران را بطور مستقیم از بخش­های خود به منطقه ایستاده (در داخل بیمارستان) بفرستند. در چنین شرایطی، برقراری ارتباط بین منطقه ایستاده و طبقات بیمارستان بسیار مهم است تا از انتقال بیماران به خارج از بخش اطمینان حاصل شود. به یاد داشته باشید: اولویت­بندی بیمار بسته به زمان، کارکنان و تجهیزات موجود برای تخلیه ممکن است متفاوت باشد.

۸- خطرات یا نگرانی‌های خاص:

انواع مختلفی از خطرات ممکن است در آتش­سوزی بیمارستان زندگی کارکنان و بیماران و همچنین سرمایه­ها را به مخاطره بیاندازد. روش تخلیه یک مرکز بهداشتی درمانی بدون توجه دقیق به این موانع و خطرات، روشی ناقص خواهد بود.

 

خطرات و نگرانی­های خاص مرتبط با آتش­سوزی بیمارستان­ها

خطرات / نگرانی­های خاص	شرح
اکسیژن	روش­هایی برای برگرداندن اکسیژن و سایر گازهای پزشکی که ممکن است به­عنوان سوخت در آتش نقش داشته و باعث ازدیاد آتش شوند، باید در نظر گرفته شود. هر اتاق عمل باید دارای یک منیفولد برای برگرداندن گازهای پزشکی باشد. کارکنان باید از محل قرارگیری این منیفولد آگاه باشند و پس از دستور تخلیه، به وسیله آن، گازها را برگردانند تا در صورت انتشار، موجب افزایش سطح آتش نشود.
دود و بخارات سمی	دود و بخارات سمی ناشی از آتش، خطر زیادی را برای ایمنی متصرفان ایجاد می­کنند. در هنگام تخلیه باید متصرفان از مناطقی که امکان مواجه با این خطر برای آنان وجود دارد، دور نگه داشته شوند. (برای جلوگیری از توسعه و انتشار بخارات سمی و دود باید اصول پیشگیری و مهار آتش در بیمارستان­ها پیاده­سازی شود.)
تجهیزات الکتریکی	تجهیزات الکتریکی را از مدار خارج کنید یا نسبت به نصب یک سیستم اتوماتیک که بتواند برق تمامی تجهیزات پزشکی غیر ضروری را از مدار خارج کند، اقدام شود.
روشنایی اضطراری	اطمینان حاصل کنید که روشنایی اضطراری به اندازه کافی برای انجام تخلیه وجود دارد، زیرا به طور معمول در آتش­سوزی­ها، جریان برق قطع می­شود. این روشنایی‌ها باید بلافاصله بعد از قطع جریان برق، فعال شوند.
آب اسپرینکلرها (افشانه‌ها)	تجهیزات پزشکی باید در برابر آبِ افشانه­ها محافظت شوند، چرا که ممکن است به تجهیزات پزشکی آسیب برساند. همچنین اگر رطوبت مذکور (آبِ افشانه­ها) برای برخی از بیماران، مضر باشد، باید برای پوشش دادن آنان در هنگام تخلیه، تدابیر لازم را اتخاذ نمود.

 

ممکن است خطرات ویژه دیگری برای یک مرکز درمانی خاص وجود داشته باشد. این موارد باید در نظر گرفته شود و در استراتژی ایمنی و تخلیه آتش­سوزی گنجانده شود.

۹- تجهیزات حمل و نقلِ تخلیه (انتقال بیماران):

در صورت تخلیه، تهیه تجهیزات حمل و نقل برای بیماران (نظیر: پتو، صندلی چرخدار، تختخواب چرخ­دار. البته ممکن است تجهیزاتی مانند بک­بورد و برانکارد اسکیدی در بیمارستان نگهداری نشوند. (توسط نهادهایی مانندآتش­نشانی تأمین شود).

هنگام استفاده از تجهیزات حمل و نقل در تخلیه بیماران، ملاحظات عملی مهمی به شرح زیر برای یادآوری وجود دارد:

• برای تخلیه هر طبقه باید مقدار کافی از تجهیزات در دسترس باشد.
• تجهیزات باید در مکان­هایی ذخیره شود که همیشه در دسترس باشند. نباید در کمد­های قفل دار نگهداری شود.
• کلیه تجهیزات انتقال بیماران باید به صورت منظم و برنامه­ریزی شده، نگهداری شوند.

۱۰- فرماندهی و کنترل:

۱۰-۱- مرجع صدور دستور تخلیه:

پس از فعال­سازی مرکز عملیات اضطراری، دستور تخلیه جزئی یا کامل عموماً به عهده رییس بیمارستان یا فرمانده حادثه می­باشد. غالباً تصمیم در مورد تخلیه یا عدم تخلیه بلافاصله پس از حادثه مشخص نیست و ممکن است نیاز به ارزیابی و وجود اطلاعات بیشتر از حادثه ­باشد. هنگامی که زمان اجازه می‌­دهد، ممکن است بیمارستان‌ها بخواهند برای تخلیه یک تیم تصمیم­گیری شامل نمایندگانی از پرستاران، پزشکان، کادر ایمنی، حفاظت فیزیکی و سایر افرادی که می­توانند در ارزیابی خطرات تخلیه سریع کمک کنند، تشکیل دهند.

۱۰-۲- تصمیمات کلیدی برای فرمانده حادثه:

پس از اتخاذ تصمیم تخلیه، چندین تصمیم اساسی دیگر وجود دارد که باید سریعاً گرفته و ابلاغ شود:

1. سطح تخلیه: جزئی/کامل ۲٫ نوع تخلیه: آنی، سریع ، تدریجی، فقط آماده­سازی ۳٫ اولویت­بندی بیمار
2. فعال­سازی اجزای تخلیه شامل پرسنل و سایر منابع از پیش تعیین شده

الف) محل تجمع و محل تخلیه                ب) هماهنگ کننده (فرمانده) تخلیه / عملیات

پ) تکالیف کارکنان                             ت) تیم‌های “مقصد بیمار” (در ادامه شرح داده شده است)

ضروری است که فرمانده حادثه به طور مداوم وضعیت را ارزیابی کند، زیرا ممکن است طرح‌ها و برنامه‌های پاسخ برای انطباق با آخرین شرایط تخلیه، نیاز به تغییر و تجدید نظر داشته باشد.

۱۰-۳- مرکز فرماندهی:

در فرایند تخلیه، فرمانده حادثه بیمارستان ملزم به فعال کردن یک مرکز فرماندهی یا مرکز عملیات اضطراری (EOC) می­شود تا تصمیمات لازم اتخاذ و صادر شود. مرکز فرماندهی (EOC) باید بخشی از سامانه فرماندهی حادثه بوده و از منطقه عملیاتی آتش­نشانان جدا باشد. البته فرمانده عملیات آتش­نشانی باید در کنار فرمانده حادثه بیمارستان برای تصمیم­گیری در تمام مراحل تخلیه همکاری کنند.

تکالیف:

• یک فرد تعیین شده (توسط بیمارستان) باید مسوول هماهنگی و سازماندهی روند تخلیه باشد. از این فرد معمولاً به عنوان “هماهنگ کننده تخلیه” یاد می­شود.
• فرمانده حادثه بیمارستان مکان­هایی را برای تخلیه بیماران تعیین می­کند (یعنی مکان­های ایمن که از قبل پیش­بینی شده­اند).
• همه پرسنل درگیر باید نقش­ها و مسوولیت­های خود را بدانند. می­توان نقش آن­ها را قبل یا گاهاً در حین تخلیه تعیین کرد.

ارتباطات:

• باید یک سیستم ارتباطی خاص وجود داشته باشد تا هماهنگ کننده تخلیه بتواند ارتباط خود را با پرسنل تحت کنترل خود حفظ کند و پرسنل بتوانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
• یکی از روش­های ارتباطی سنتی استفاده از “افراد رابط یا پیام رسان” است، افرادی که برای انتقال اطلاعات از یک نقطه به نقطه دیگر صحنه، حرکت می‌کنند.

مسوولیت:

• یکی از معیارهای اصلی “هماهنگ کننده تخلیه” پاسخ­گویی به تمامی پرسنل تحت فرماندهی وی است.

همه مراکز بهداشتی بخش­های مذکور را ندارند. بنابراین ممکن است برخی از بخش­ها یا کارکنان مجبور باشند که طیف بیشتری از مسوولیت­ها را برعهده داشته باشند.

۱۰-۴- هماهنگ کننده تخلیه:

هماهنگ کننده تخلیه پیوند اصلی بین فرمانده حادثه بیمارستان و بخش­های بیمار در حین تخلیه است. مسوولیت اصلی وی برقراری ارتباط با هر بخش و نظارت بر پیشرفت برای اطمینان از تخلیه ایمن همه بخش­ها است. او باید از زمان آماده­سازی واحدها برای تخلیه آگاه باشد. بداند که آیا واحدها باید به نقطه تجمع منتقل شوند یا خیر؟ یا اینکه واحدها به چه ترتیب تخلیه می‌شوند؟ همچنین باید آگاهی داشته باشد که چگونه باید از آسانسور و راه پله­های موجود برای تخلیه استفاده می­شود؟ یا اینکه آیا کارکنان بیمارستان که در زمان اعلام تخلیه، در واحد یا بخش خود مستقر نیستند، باید به بخش خود برگردند یا همان مکانی که هستند باقی مانده و به تخلیه بیماران کمک کنند؟ همچنین از محل پشتیبانی از خانواده (همراهان یا عیادت کنندگان) مطلع باشد.

۱۰-۵- نقش‌ها / وظایف کارکنان

تخلیه یک فرآیند بسیار پیچیده است. کارکنانی که برای پشتیبانی از تخلیه وظایفی برای آنان تعیین شده است، باید بلافاصله فعال شوند. گاهاً بسته به زمان تخلیه (مثلاً شیفت شب) ممکن است لازم باشد برخی از کارکنان فراخوان شوند.

یکی از عواملی که نقش کارکنان را در هنگام تخلیه تعیین می‌کند، نسبت جمعیتی آنان به بیماران در معرض خطر است. برای کارکنان ممکن است چندین نقش تعیین شود.

 

مثال‌هایی از وظایف کارکنان

مأموریت/ وظیفه	سرپرست	برآورد پرسنل
بیماران را برای تخلیه آماده کنید	مسوول تخلیه	نیازهای پرسنلی را برای هر آیتم مشخص کنید (بستگی به نیاز بیمارستان دارد)
بیماران را به محل تجمع منتقل کنید وسایل انتقال را برای بیماران ترتیب دهید و از آمادگی بیمار برای جابجایی اطمینان حاصل کنید	مسوول انتقال افراد
بیماران را در منقطه تجمع سرشماری (ردیابی) کنید	مسوول ردیابی بیمار
ارزیابی بیماران در نقطه تجمع (اختصاص یک پزشک برای هر واحد تا رسیدن پزشکان اضافی به محل تجمع) اطلاعات، وسایل و داروها را بین محل تجمع و بیمارستان انتقال دهید (تعداد افراد رابط مورد نیاز برای هر نقطه تجمع را مشخص کنید)	مسوول محل تجمع
مراقبت از بیماران در محل تجمع	مسوول پزشکی
بیماران را برای انتقال یا ترخیص اولویت بندی کنید	مسوول تریاژ
تماس‌های اضطراری/ اعلان به خانواده­ی بیماران را تعیین کنید	فرمانده

 

۱۱- ساختار سیستم فرماندهی حوادث بیمارستان:

فلوچارت زیر نمونه ای از ساختار سامانه فرماندهی حادثه ICS بیمارستان است.   

                

۱۲- ردیابی (سرشماری):

۱۲-۱- ردیابی بیمار:

باید کارکنانی با عنوان “ردیابی بیمار” تعیین شوند که وظیفه ردیابی و گزارش از مکان بیماران را در طول مراحل تخلیه دارند تا پاسخ­گوی وضعیت آنان باشند. این کارمندان و نقش آنها شامل این موارد است: ۱- فردی که برای انجام سر شماری در نقاط تجمع تعیین شده است. ۲- پرسنلی که برای اطمینان از خالی بودن اتاق­ها و طبقات مامور شده اند.

۱۲-۲- سوابق پزشکی

• سوابق پزشکی معمولاً در بخش­ها، همراه بیماران است. این سوابق هنگام تخلیه باید، همراه بیماران باشد.
• داروها و تجهیزات حیاتی برای بیماران نیز باید پیش­بینی شود.
• باید در مورد ذخیره­سازی کلیه سوابق پزشکی و اسناد مهم موجود، پیش­بینی­های لازم صورت پذیرد.

۱۲-۳- وضعیت / موقعیت بیمار

مکان فعلی بیماران و مقصد تخلیه آنها باید توسط فرمانده حادثه بیمارستان تعیین شود.

۱۲-۴- تماس اضطراری / اعلان به خانواده بیماران

برای همه بیماران باید تماس اضطراری وجود داشته باشد. این اطلاعات در پرونده بیمار نگهداری می­شود. در هنگام تخلیه، باید مخاطبین اضطراری را با هماهنگی “مدیر اعلان خانواده” تعیین کرد. همچنین باید به نکات زیر توجه شود:

• تلاش برای اطلاع اعضای خانواده در مورد مقصد انتقال بیمار.
• پاسخ به تماس­ها و به سوالات اعضای خانواده در مورد وضعیت و موقعیت بیمار.

۱۳- مناطق جابجایی/ عملیاتی:

۱۳-۱- محل تجمع و محل تخلیه:

چندین مکان در اطراف بیمارستان باید شناسایی شود تا به­عنوان نقاط تجمع، محل نگهداری و یا محل تخلیه استفاده شود.

نقاط تجمع/محل نگهداری	یک مکان یا مجموعه­ای از مکان­هایی (خارج از بخش­های بیمارستان) است که بیماران به آنجا منتقل شده و تحت مراقبت قرار می­گیرند. این نقاط نمی­توانند مانند یک بیمارستان عمل کنند، بلکه باید به عنوان مکان­هایی برای نگهداری طراحی شوند که فقط تجهیزات ضروری در آن موجود است.
محل تخلیه	محل­های تخلیه باید در فاصله کمی از نقاط تجمع قرار داشته باشند تا ازدحام به حداقل برسد.

 

ملاحظات مهم عبارتند از:

• مجاورت و اندازه نقاط تجمع و محل‌های تخلیه: در حالی که یک نقطه تجمع در مجاورت بیمارستان می­تواند به تلاش برای جابجایی بیماران بدحال در حین تخلیه کمک کند، اما در برخی از حوادث این نزدیکی می­تواند نگران کننده باشد.
• صرفه جویی در مقیاس: در انتخاب نقاط تجمع و محل‌های تخلیه باید در نظر گرفته شود که پشتیبانی از خدمات بالینی (به عنوان مثال خدمات داروخانه) در مکان­های دور از محل، دشوار است.

۱۳-۲- تیم مقصد بیمار (مقصد تخلیه):

اگر قرار است بیماران به مراکز درمانی جایگزین منتقل شوند، یک تیم “مقصد بیمار” باید فعال شود. این تیم باید نمایندگانی از گروه فرماندهی حادثه و همچنین پرستاران ارشد (و سایر منابع انسانی مهم) داشته باشد. این تیم برای انتقال بیماران با مسوولین فوریت­های پزشکی همکاری می­کند. به کلیه پزشکان و پرستاران باید اطلاع داده شود که تیم “مقصد بیمار” فعال شده و مقصد مناسب را برای همه بیماران سازماندهی کنند. برای موفقیت در تخلیه بسیار مهم است که افراد در کار تیم دخالت نکنند و به صورت انفرادی تلاش ننمایند. این کار می‌تواند باعث سردرگمی و بروز خطاهای احتمالی در روند کار شود.

۱۴- بررسی اجمالی فرآیند:

روند تخلیه یک مرکز بهداشتی را می­توان به چندین مولفه اصلی تقسیم کرد. همه پرسنل باید از نقش­ها و مسوولیت­های خود آگاه باشند. همچنین از طریق آموزش، تمرین و مانورها از جزئیات برنامه تخلیه مطلع باشند. در زیر یک نمونه شماتیک از مراحل اصلی تخلیه بیمارستان آورده شده است:

­­

منابع:

www.paho.org/emergencies

www.healthanddisasters.info

www.ready.gov/natural-disasters